Title page THE GOSPEL
ACCORDING TO
SAINT MATTHEW
IN ANGLO-SAXON, NORTHUMBRIAN, AND OLD MERCIAN VERSIONS,
SYNOPTICALLY ARRANGED,
WITH COLLATIONS EXHIBITING ALL THE READINGS OF ALL THE MSS. A NEW EDITION. Edited for the Syndics of the University Press,
BY THE
REV. WALTER W. SKEAT, Litt. D., LL.D. Edin., M.A. Oxon.,
ELRINGTON AND BOSWORTH PROFESSOR OF ANGLO-SAXON,
AND FELLOW OF CHRIST'S COLLEGE. CAMBRIDGE:
AT THE UNIVERSITY PRESS.
1887
[All Rights reserved.]

CONTENTS.

Page PrefaceV Prologus decem Canonum1 Prefatio Hieronymi5 Prefatio Eusebii8 Decem Canones10 Argumentum Matthei14 Capitula Lectionum secundum Mattheum16 Notes shewing when certain Lessons are to be read22 Euangelium secundum Mattheum24 Appendix: Collation of the Latin texts of the Lindisfarne and Rushworth MSS.247

ERRATA.

* * * For corrections in St Mark's Gospel, see p. 144 of the edition of that Gospel; also the note on p. iv of the edition of St John's Gospel, to the effect that the word ne should be supplied before namen in St Mark, p. 118, col. 2, verse 49.

For corrections in St Luke's Gospel, see p. iv of the edition of that Gospel; also the note on p. iv of the edition of St John's Gospel, to the effect that ‘cweð’ should appear as ‘cwæð’ in St Luke, p. 167, lower text, first word in verse 31.

For corrections in St John's Gospel, see p. iv of the edition of that Gospel; also p. vii of the present volume. INCIPIT EUANGELIUM SECUNDUM MATTHEUM. CHAPTER I.

1    ^note Soðliche wel is to understanden þæt æfter matheus ge-rechednysse her is on cneornysse boc. hælendes cristes dauiðes suna. abrahames suna.

2   Soðlice abraham gestreonede ys&adia;&adia;c. Ys&adia;&adia;c gestrenode iacob. Iacob gestreonede iudam ∧ his gebroðre.

3   Iudas gestrenede fares ∧ zaram of þam wife þe wæs genemned thamar. Fares gestreoned esrom. Esrom gestrenede aram.

4   Aram gestreonode aminadab. Aminadab gestrenede n&adia;&adia;son. N&adia;&adia;son gestreonede salmon.

5   Salmon gestreonede b&odia;&odia;z of þam wife r&adia;&adia;b. B&odia;&odia;z gestreonede ob&edia;&edia;th of þam wife ruth. Obeth gestreonede iesse.

6   Iesse gestreonede þanne kyng dauid. Dauid kyng gestreonede salomon of þam wife þe wæs urias wif.

7   Salomon gestreonede roboam. Roboas gestreonede abia. Abia gestrenede asa.

8   Asa gestreonede Iosaphat. Iosophat gestreonede ioram. Ioras gestreonede oziam.

9   Ozias gestreonede ioatham. Ioatham gestreonede achaz. Achaz. gestreonede ezechiam.

10   Ezechias gestreonede manassen. Manasses. gestreonede amon. Amon gestreonede ioram. Ioras gestreonede iosiam.

11   Iosias gestreonede ieconiam. ∧ his gebroðran on babilonis leordnysse.

12   Ænd æfter babilonis geleordnysse. ieconias gestreonede salathiel. Salathiel. gestreonede zorobabel.

13   Zorobabel gestreonede abiud. Abiud gestreonede eliachim. Eliachim gestreonede azor.

14   Azor gestreonede sadoc. Sadoc gestreonede achim. Achim gestrenede eliud.

15   Eliud gestreonede eleazar. Eleazar. gestreonede mathan. Mathan gestreonede Iacob.

16   Iacob gestreonede Ioseph marie wer. of þare wæs akenned se hælend þe is genemned crist.

17   Gernestlice ealle cneornyssa fram abrahame oððe dauid synd feowertene cneornyssa. ∧ fram dauiðe oððe babilonis geleorednysse feortene cneornysse. ∧ fram babilonis leorednysse. oð crist feortene cneornysse.

18    ^noteSoðlice þus wæs cristes cneores. Ða þas hælendes moder Marie wæs iosepe beweddeð. ær hyo to-somne coman hyo wæs gemet on innoðe hæbbende of þam halge gaste.

19   Soðlice Ioseph hire wer. þa he wæs rihtwis. ∧ nolde hyo mærsian. he wolde hye dygeliche forlæten.

20   Him þa soðliche þas þing þenchendum. drihtnes ængel on swefnum ateowede. ∧ hym to cwæð. Ioseph dauiðes suna. nyle þu ondræden. marian þine gemæcchen to onfonne. þæt on hyre gekenned ys. hyt is of þan halgen gaste.

21   Witodliche hyo kenð sunu. ∧ þu nemnest his name hælend. he soðlice his folc hal gedeð. fram heora synnen.

22   Soðlice eall þis wæs geworðan. þæt gefylled wære þæt fram drihtne gecwæðen wæs. þurh þanne witegan.

23   Soðlice. syo femne hæfð on innoþe. ∧ hyo kend (sic) suna. ∧ hyo nemneð hys name emmanuel. þæt ys gereht on ure þeode god mid &udia;s.

24   Þa aras ioseph of swefne. ∧ dyde swa drihtnes ængel him bebead ∧ he on-feng hys mæcchen.

25   ∧ he ne grette hye. Heo kende. hire frum-kennede sune ∧ nemde his name hælend. CHAPTER II.

1    ^noteEornestlice þa se hælend akenned wæs on iudeissere b&edia;&edia;thl&edia;&edia;m on þas kynges dagen herodes. þa coman þa tungel-witegen. fram east-dæle to ierusalem

2   ∧ cwæðen. hwær is se iudea kyng þe akenned is. Soðliche we geseagen his steorran on east-dæle. ∧ we comen us hine to ge-eadmedenne.

3   Þa herodes &thaet; geherde þa warð he gedrefeð ∧ eal ierosolime-wære mid him.

4   ∧ þa gegaderede herodes ealle ealdres þare sacerdæs ∧ folkes writeres. ænd axode hwær crist akenned wære.

5   Ða sægden hyo him. on iudeissere bethl&edia;&edia;m. Witodlice þus ys awriten. þurh þanne witegan.

6   Ænd þu bethl&edia;&edia;m iudea-land. witodlice ne eart þu læst on iudea ealdran. of þe forð gæð se heretoga seþe recð min folc israel.

7   Herodes þa cleopede on sunder-spræce þa tungel-witegan. ∧ befran hyo georne hwanne se steorre heom ateowede.

8   Ænd he asende hye to bethl&edia;&edia;m ∧ þus cwæð. Fareð ∧ axiad geornlice be þam childe. ∧ þanne ge hit gemeteð kyðað eft me. þæt ich cume ∧ me to him gebidde.

9   Þa hyo þæt bebod geherden þa ferden hyo. ∧ soðlice se steorre þe hye on east-dæle geseagen. heom beforen ferde. oððe he stod ofer. þær þæt child wæs.

10   Soðlice þa þa tungel-witegan þanne steorre ge-seagan fagenedon swiðe micele gefean.

11   ∧ geoden into þam huse hyo metten &thaet; child mid marian hys moder. ∧ hyo aþeneden hyo. ∧ hyo to hym gebæden. And hyo untyndon heora gold-hordes. ∧ him lac brohten. þæt wæs gold. ∧ stor. ∧ mirre.

12   And hyo onfengen andswere on swefnum þæt hyo eft to herode ne hwyrfden. ac hyo on oþerne weig on hire riche ferden.

13    ^noteÞa þa ferden þa atewede drihtnes engel iosepe on swefne. ∧ þus cwæð. Aris ∧ nym þæt child. ∧ hys moder ∧ fleog on egypte-land ∧ beo þær oð þæt ic þe segge. Toward is þæt herodes secð þæt child to forspillene.

14   He aras þa ∧ nam þæt chyld ∧ his moder on niht. ∧ ferde into egypte.

15   ∧ wæs þær oððe herodes forð-sið. þæt wære gefeld þæt þe fram drihtne gecweðen wæs. þurh þanne witegan. Of egypte ich minne sune geclypede.

16   Ða wæs herodes swiðe gebolgen for þam þe he befæht (sic) wæs fram þam tungel-witegan. ∧ he asende þa. ∧ ofsloh ealle þa chyld þe on bethl&edia;&edia;m wæron. ∧ on eallen hire gemæren fram twiwintren elde ∧ binnæn þan æfter þare tyde þe he ge-axode fram þam tungel-witegen.

17   Ða wæs gefylled &thaet; gecweðen wæs þurh ieremiam þam witegan.

18   Stefne wæs on heahnysse gehyrd. wop ∧ michel þotorung. rachel weop hire bearn. ∧ hye nolde beon gefrefred. for þam þe hyo næren.

19    ^noteSoðliche þa herodes wæs forð-faren. witodliche on swefne drihtnes ængel ætywede ioseph on egypte.

20   ∧ þus cwæð. Aris ænd nym þæt child. ∧ his moder ∧ far on israele-land. Nu synden forð-farene þa þas cyldes sawle sohten.

21   He aras þa ∧ onfeng þæt cyld ∧ his moder ∧ com on israele-land.

22   Þa he gehyrde þæt archelaus rixede on iudea-þeode for þane heroden. he ondredde þider to farene. ∧ on swefnen gemineged he ferde on galileisse dales.

23   ∧ he com þa ∧ eardode on þare chestre þe is genemned nazareth. þæt wære gefylled. þæt gecweðen wæs þurh ieremie þanne witega. for þan þe he nazareisc byð genemned. CHAPTER III.

1   On þam dagen com iohannes se fulluhtere ∧ bodede on þam westene iud&edia;&edia;.

2   ∧ cwæita;ð. Doð deadbote. soðlice geneolaceð heofone riche.

3   Þis is se be þam þe gecweþen is. þurh ysia þanne witega. Cleopiende stefne wæs on wæstene. gegearewiað drihtnes weig. doð hys syþas rihte.

4   Se Iohannes witodlice hafde reaf of oluende hære. ∧ fellenne gerdel embe hys lændene. ∧ his m&edia;te wæs gærstapen. ∧ wude-hunig.

5   Þa ferde to hym ierosolim-ware. ∧ eal iudea-þeod. ∧ eal þæt riche wið-geonde iordanen.

6   ∧ hyo wæron gefullode on iordanen fram hym. ∧ hyo andetten hiora synnan.

7   Soðlice þa he geseah manege þare sunder-halgena. ∧ þare riht-wisendre to his fulluhte cumende. he cwæð to heom. La næddrena kyn hwa geswutolede eow to fleonne fram þan toweardan eorre.

8   Eornostlice doð medemne wæstm þare deadbote.

9   ∧ ne cweðeð be-twuxe eow. we hæbbeð abraham us to fæder. Soðlice ich segge eow &thaet; god is swa mychel ∧ swa mihtig. þæt he maig of þisen stanen aweccen abrahames bearn.

10   Eallunge is syo æx to þare treowe wertrume &adia;sett. Eornestlice ælc treow þe godne wæstme ne bringð byð forcorfen. ∧ on fere aworpen.

11   Witodlice ich eow fullie on wætere to deadbote. Se þe æfter me toward ys. he is strengre þanne ich. þas gescy ne eom ich wurðe to berenne. He eow fulleð ^note on halgen gaste. ∧ on fyre.

12   Ðas fann ys on hande ∧ he afermeð hys þyrscel-flore. ∧ he gadereð ^note hys hwæte on his bearn. þa chefu he forberneð on unadwæscendlice fyre.

13    ^noteÞa com se hælend fram galilea to Iordane to Iohanne, þæt he hine fullode

14   iohannes þa soðlice forbead hym. ∧ cwæð. Ic scel fram þe beon gefullod. ∧ cymst þu to me.

15   Ða andswerede se halend hym. ∧ cwæð. læt nu þus unc geþafenað ealle rihtwisnysse gefullen. Ða forlet he hine.

16   Soðlice þa se hælend gefulled wæs. rædlice he astah of þam wætere. ∧ hym wurðen þær-rihte heofenes untynde. ∧ he geseah godes gast niþer-astigende swa swa culfran. ∧ wunigende ofer hine.

17   And soðlice þa com stefne of hefene. ∧ þus cwæð. Her is min se gecorene sune on þam me gelicode. CHAPTER IV.

1    ^noteÞa wæs se hælend gelæd fram gaste on westen. þæt he wære fram deofle gecostned.

2   ∧ þa þa he feste feortig dæges ∧ feortig nihta. þa ongan hym syððan hingrian.

3   And þa geneahleahte se costnigend. ∧ cwæð. Gyf þu godes sune syo. cwæð þæt þas stanes syen to hlafe gewordan.

4   Ða andswerede se hælend. Hit ys awriten. ne leofað se man be hlafe anum. ac be ælce worden þe of godes muðe gæð.

5   Þa gebrohte se deofel hine on þa halgan ceastre. ∧ asette hine ofer þas temples heahnysse.

6   ∧ cwæð to him. Gyf þu godes sune ert. asend þe þanne niðer. Soðlice hit ys awritan þæt he his englen bebead be ðe. þæt hyo þe on heora hande bæren. þe lædia;s þe þin fot æt stane æt-sperne.

7   Þa cwæð se hælend eft to him. Hit is awriten. ne costne þu drihten þinne god.

8   Eft se deofel hine nam. ∧ ledde hine on swiðe heagene munt. ∧ ateowede hym ealne midden-eardes riche. ∧ hire wuldor.

9   ∧ cwæð to him. Ealle þas ic gyfe þe. gif þu feallende. to me ge-eadmedst.

10   Ða cwæð se hælend to him. Gang þu succa on-bæc. Soðlice hit is awriten. to drihtne þine gode þu þe ge-eadmestð (sic). ∧ him ane þeowast.

11   Ða for-let se deofel hine. ∧ ængles geneahlacten ∧ him þegneden.

12   Soðlice þa se hælend gehyrde þæt Iohannes belæwed wæs. þa ferde he to galilea

13   ∧ forlætenre þare cheastre nazareht. he com ∧ eardode on capharnaum on þam se-gemærum on ende zabulon ∧ neptalim

14   þaet wære gefylled þæt þe gecwæðen wæs þurh isaiam þanne witegan. ^note

16   Ðeode folc þe on þeostrum sæt geseah mychel leoht. ∧ sittende on eorðe deaðes scede ys leoht up a-sprungan.

17   Seoððan ongan se hælend bodian ∧ cweðen. doð dead-bote soðlice heofene rice geneahlæcheð.

18    ^noteÐa se hælend eode wið þa galileissan sæ. he geseah twegen gebroðren symonem se wæs nemned petrus ∧ andreas hys broðer. sendende heora nett on þa sædia;. Soðlice hyo wæren fissceres.

19   ∧ he sægde heom. Cumeð æfter me. ∧ ic do þæt gyt beoð manna fisceras.

20   ∧ hyo þær-rihte forlæten heora nyt ∧ hym felgdon.

21   ∧ þa he þanen eode he seah twegen oðre gebroðrum iacobum zebedei ∧ iohannem his broðrer (sic). on scype mid heora fæder zebedeo. reniende heora nett. ∧ he cleopede hyo.

22   Hyo þa sona forleten heore net. ∧ heora fader. ∧ him felgdon.

23   And þa beferde se hælend eall galil&edia;&edia;. lærende on heora somnunge. ∧ he wæs bodiende godspell. þas rices. ∧ hælende ælche adle. ∧ ælce untrumnysse on þam folce.

24   ∧ þa ferde his hlise into alle syriam. ∧ hyo brohton to hym ealle yfel-hæbbende mistlichen adlen. ∧ on tintregon gegripene. ∧ þa þe deofel-seocnysse hæfdon. ∧ moneðseoke. ∧ lamen. ∧ he þa gehælde.

25   ∧ hym felgdon mycele menige fram galilea. ∧ fram decapoli. ∧ fram ierusalem. ∧ fram iudea. ∧ fram begeonden iordanen. CHAPTER V.

1    ^noteSoðlice þa se hælend geseah þa manige. he astah on þanne munt. ∧ þa he sæt þa geneahlahten his leorning-cnihtes to hym.

2   ∧ he untynde hys muð. ∧ lærde hyo. ∧ cwæð.

3   Eadige synde þa gastlice þearfan. forþan hyora is heofena riche.

5    ^noteEadige syndde þa lyðan. forðan þe hyo eorðan agunnen (over an erasure).

4    ^noteEadige sind þa þe nu wepeð ^note. for-þan þe hyo beoð gefrefrede.

6   Eadiga synd þa þe rihtwysnissa hingreð ^note ∧ þirsteð. for-þan þe hyo beoð gefellede.

7   Eadige synd þa mild-heortan. for-þan þe hyo mildheortnyssa begytað.

8   Eadige synd þa clæn-heortan. for-þan þe hyo god geseoð.

9   Eadige synd þa sibsume. for-þan þe hyo beoð godes bearn genemnde.

10   Eadige synd þa þe hehtnysse þoliað. for rihtwisnysse. for-þam þe heora is heofena riche.

11   Eadige synde ge. þanne hyo weregieð ^note eow. ∧ ehtað eow. ∧ seggeð yfell ongean eow leogende for me.

12   Geblissiað ^note ∧ gefageniað. for-þan þe eower mede is mychel on heofenum.
Swa hyo ehtan ða witegan þe beforen eow wæren.

13   Geo sendden eorðan salt. gyf þæt salt awyrð on þam þe hyt [gesylt bið. hit] ne mæg syððen to nahte. buton þæt hyt sye ut-aworpen. ∧ syo fram mannen fortredon.

14   Ge synd midden-eardes leoht. ne maig syo ceastre beon behyd. þe beoð up on munt &adia;set.

15   Ne hyo ne aleð heora leoht-fæt. ∧ hit under cype setteð. ac ofer candel-stæf þæt hit onlihte eallen. þan þe on þam huse synde.

16   Swa onleohteð eower leoht beforan mannen. þæt hy ge-sye eower gode werc. ∧ wuldrian eowre fæder þe on heofene ys.

17   Nelle ge wenen þæt ich come towerpan þa læge. oððe þa witegan. ne com ich na towerpan. ac to gefyllan.

18   Soðes on eornest ich segge eow. ær þan þe gewitan heofone ∧ eorðe an .i. oððe an prike. ne gewit fram þare lage. ær þan ealle þing gewurðan.

19   Eornestlice se þe towirpð an of þisen læsten beboden. ∧ þa men swa lærð. se beoð læst genemned on heofene riche. Soðlice se þe hit deð ∧ lærð. se beoð mychel genemned on heofene rice.

20    ^noteSoðlice ic segge eow buton eowre rihtwisnesse mara syo. þanne þare writere ∧ sinder-halgane. ne ga ge on heofena riche.

21   Ge gehyrden hwæt gecweðen wæs on ealden tyden. Ne ofsleah þu. se þe ofsleahð. se beoð domes scyldig.

22   Ic segge eow soðlice. &thaet; ælch þe yrseð his breðer byeð domes scyldig. Soðlice se ðe saigð his breðer þu aworðene. he beoð geþeahte scyldig. Se þe saigð þu stunta. he byoð sceldig helle feres.

23   Eornestlice gyf þu brincst þine lac to weofede. ∧ þu þær geþencst. þæt þin broðer hæfð ani þing agen þe.

24   læt þær þine l&adia;c beforan þam weofede. ∧ gang ær ∧ sibbesuma wið þinne broðer. ∧ þanne cum þu siððen ∧ bring þine l&adia;c.

25   Beo þu onbugende þine wiðer-winnen hwora (sic) þa hwile þe þu eart. on weiga mid him. þi læs þe þi wiðer-winne þe selle þam deman. ∧ se deme þe sylle þam þeine. ∧ þu syo on cwarterne gesend.

26   Soðes ic segge þe ne gæst þu þanen ær þu agylde þanne ytemeste ferþyng.

27   Ge gehyrden þæt on ealden cwiden gecweþen wæs. Ne unriht-heme þu

28   soðlice ic segge eow. þæt ælc þare þe wif geseohð ænd hire gewilneð. eallunge þæt se gesinegað on his heorte.

29   Gyf þin swiðre eage þe aswikie. aholeke hit ut. ∧ &adia;werp hit fram þe. Soðlice þe is betere þæt an þinre lime forwurðe. þonne eall þin lichame. syo on helle gesent.

30   And gyf þin swiðre hand þe aswike. &adia;cerf hyo of. ∧ awerp hyo fram þe. Witodlice þe is betere þæt an þinre lima forwurðe. þanne all þin lichama fare to helle.

31   Soðlice hit is gecweðen. swa-hlich swa his wif forlæt. sylle he hire. hyra hiwgeðales boc.

32   Ic segge eow to soðe. þæt ælc þe hys wif forlæt buton forleirnisse þingen. he deð &thaet; hy unriht-hemeð. ∧ se unriht-hameð þe for-lætene efter hym genimeð.

33   Eft [ge] gehyrden þæt gecwæðen wæs on ealden cwiden. Ne forswere þu. Soðlice drihten þu agelst þine aþas.

34   Ich segge eow soðlice. þæt ge eallunge ne swerigan. Ne þurh heofene. for-þam þe hye ys godes þrim-setel.

35   Ne þurh eorþan. for-þam þe hyo ys hys fot-scamel. Ne þurh ierusalem. for-þan þe hyo ys mæres kyninges chestre.

36   Ne þu ne swere þurh þin heafod. for-þan þe þu ne miht don ænne loc hwitne ^note oðerne blacne.

37   Soðlice sye eowre spræce. hyt is. hit is. hyt nis. hyt nys. Soðlice gyf þær mare beoð. þæt beoð of yfele.

38   Ge gehyrden þæt gecweðen wæs. Eage for eage. ∧ toð for toð.

39   Soðlice ic segge eow. ne winne ge on-gean þa þe eow yfel doð. Ac gyf hwa þe smite on þin swiðre wænge. gegerewe hym þæt oþer.

40   ∧ þan þe wile on dome wið þe flitan ∧ nime þine tunican. læt him to þinne wæfeles.

41   ∧ swa hwa swa þe net þusend stapa ^note. ga mid him oðre twa þusend.

42   Syle þam þe þe bidde. ∧ þan þe æt þe wile borgian ne wern þu hym.

43   Ne gehered ge &thaet; gecweðen wæs. lufe þine nextan. ∧ hate þine feond.

44   Soðlice ic segge eow. lufieð owre feond. ∧ doð wel þan þe eow yfel doð. ∧ gebiddað for eowre ehteras. ∧ tælende eow.

45   þæt ge seon eowres fader bærn. þe on heofene ys. se þe deð þæt his sunne &adia;springð ofer þa godan ∧ ofer þa yfelen. ∧ he læt rinan ofer þa rihtwisan. ∧ ofer þa unrihtwisan.

46   Gyf ge soðlice þa lufiað þe eow lufiað. hwilche mede hæbbe ge. hwu ne doð manfulla swa.

47   ∧ gyf ge þæt an doð þæt ge eowre gebroðre welcumieð. hwæt do ge mare. hu ne doð hæþene swa.

48   Eornestlice beoð fulfremede. swa eowre heofenlice fæder is fulfremed. CHAPTER VI.

1   Gegymeð þæt ge ne don eowre riht-wisnysse before mannum. þæt ge syen geherede fram heom. Elles næbbe ge mede mid eowre fædere þe on heofene ys.

2   Eornestlice þanne þu þine ælmessen sylle. ne blawe man ^note beman beforan þe. swa liceteras doð on gesomnungen ∧ on wicen þæt hyo sye ge-arwurðode fram mannen. Soð ich segge eow. hyo on-fengen heora mede.

3   Soðlice þonne þu þine ælmesse do. nete þin wynstre hwæt do þin swiðre.

4   þæt þin ælmesse syo on diglen. ∧ þin fæder hyt &adia;g&edia;lt þe. se þe sihð on dyglen.

5   And þanne ge eow gebyddon ne by ge swilce liceteras. þa lufiað þæt hy gebiddan hyo standende on samnunge. ∧ strate hyrnan. þæt men hyo geseon. Soð ich segge eow. hyo onfengen heore mede.

6   Þu soðlice þonne þu þe bidde. gang in-to þinen hel-clyfen. ∧ þinre dure belocenre. bide þinne fader on diglen. ∧ þin fæder þe sihð on dyglen hyt agylt þe.

7   Soðlice þanne ge eow gebiddan. nelle ge spreken fela swa swa hæðene. Hyo wenað þæt hyo syen geherda on heora manifealde spræce.

8   Nelle ge ornestlyce heom ge-efenlæchen. Soðlice eower fæder wat hwæt eow þarf ys. ær þan þe ge hine byddað.

9   Eornestlice gebiddað eow þus. Fader ure þu þe ert on heofene. sye þin name gehalged.

10   to-becume þin rice. Gewurðe þin gewille. on eorðan swa swa on heofenan.

11   ure dayghwamlice hlaf syle us to dayg.

12   ∧ forgyf us ure geltas swa swa we forgyfeð ure geltenden.

13   ∧ ne læd þu us on costnunge. ac ales us of yfele soðlice.

14   Witodlice gyf ge forgyfeð mannan heora synnan. þonne forgyfeð eowre se heofenlice fæder eow eowre geltes.

15   Gyf ge soðlice ne for-gyfeð mannen. ne owre fæder ne for-gyfeð eow owre synna.

16   Soðlice þanne ge fæsten. nellen ge wesan swilce lease licceres. hyo fornymeð hyre ansiene. þæt hyo æteowun mannen fæstende. Soðlice ic segge eow þæt hyo onfengen heore mede.

17   Þu soðlice þanne þu fæste smere þin heafeð. ∧ þweah þine ansiene.

18   þæt þu ne sy gesewen fram mannen fæstende. ac þinen fæder þe is on dyglen. ∧ þin fæder þe sihð on dyglen. hyt agelt þe.

19   Nellen ge goldhordian eow on eorðan goldhordas. þær &odia;m ∧ mohþe hit fornymð. ∧ þær þeofes hit delfeð ∧ for-steleð.

20   Gold-hordiað eow soðlice gold-hordes on heofenan. þær naþer &odia;m ne mohðe hyt ne fornymð. ∧ þær þeofes hit ne delfað ne ne forsteleð.

21   Witoðlice þær þin gold-hord ys. þær is þin heorte.

22   Þines lichamen leoht-fæt is þin eage. gyf þin eage beoð an-feald. eall þin lic-hame beoð breost (sic).

23   Gyf þin eage soðlice beoð manful. eall þin lichame beoð þeosterful. Eornestlice gyf þæt leoht þe on þe ys synd þeostre. hu mycele beoð þa þeostre.

24    ^noteNe mayg nam man twam hlaferden þeowian. oððe he soðliche ænne hateð. ∧ oþerne lufað. oððe he beoð anen gehersum. ∧ oðren ungehersum. Ne magen ge gode þeowian ∧ weorld-weolan.

25   For-þan ich segge eow ðæt ge ne syon emb-hydige eowre sawle hwæt ge eton. ne eower lic-haman mid hwam ge syon emb-scridde. Hu nys syo sawul selre þanne mete. ∧ eower lic-hame betere þanne þæt reaf.

26   Behealded heofenen fugelas. for-þan þe hyo ne saweð. ne hyo ne ripað. ne hyo ne gaderiað on berne. ∧ eowre heofenlice fæder hyo f&edia;t. Hu ne synde ge selre þanne hyo.

27   hwilc eower maig soðlice þencen þæt he ge-eacnige enne elne to his anlichnysse.

28   ∧ to hwi synde ge ymbhydige be reafe. Bescewiað ækeres lilian hu hye wexað. ne swincað hyo. ne hyo ne spinneð.

29   Ic segge eow soðlice. þæt for-þan salomon on eallen hys wuldre næs ofer-wrigen swa swa an of þisen.

30   Soðlice gyf akeres weod þæt þe to daig ys. ∧ beoð to morgen on ofen asend. god swa scrit. eale ge ge-hwædes ge-leafen. þam mycele ma he scryt eow.

31   Nelle ge eornestlice beon embhydige. þus cweðende. hwæt ete we. oððe hwæt drinke we. oððe mid hwan beo we ofer-wrogene.

32   Soðlice ealle þas þing þeode secheð. Witodlice eower fader wat þæt ge eallen þisen þinge be-þurfen.

33   Eornestlice secheð ærest godes riche. ∧ hys rihtwysnesse. ∧ ealle þas þing eow beoð þær-to ge-eacnode.

34   Ne beo ge na hugiende emb þa morgendliche neode. Soðlice se morgenliche dayg chareð embe hine selfne. Aighwilc daig hafð genoh on his eagen embhugan. CHAPTER VII.

1    ^noteNellen ge demen. þæt ge ne syen fordemde.

2   Witodlice þam ilcan dome. þe ge demeð. eow beoð ge-demed. ∧ on þam ylcan gemette þe ge meteð. eow beð ge-meten.

3   To hwi gesihst þu þæt mot on þines broðer eagen. ∧ þu ne ge-sihst þanne beam on þinen agenen eagen.

4   Oððe hu-mæte cwæðst þu to þine breðer. broðer þafe þæt ic ut do þæt mot of þinen eagen. þonne se beam beoð on þinen agenen eagen.

5   Læt þu liketere. &adia;-do ærest ut þanne beam of þinen agenen eagen. ∧ be-hawe þanne þæt þu ut do þæt mot of þines broðer eagen.

6   Nellen ge syl þæt hilige (sic) hunden. ne ge-wurpen eowre mere-groten to-foren eowren swinen. þy læs hye mid hyra fotan hyo tofortredan. ∧ hyo þanne ne on-gean ne wend eow to-slyten.

7   Byddeð. ∧ eow beoð ge-seald. secheð. ∧ ge hit findeð. cnokieð. ∧ eow beoð untynd.

8   Witodliche ælch þare þe bit he on-fehð. ∧ se þe sechð. he hyt fint, ∧ þan cnokienden beoð un-tyned.

9   Hwilc man is of eow gyf his sune hym bit hlafes. selst þu him stan.

10   Oððe gyf he him bit fissces. sylst þu him næddren.

11   Eornestlice nu ge þe yfele synt cunnan god eowre bearnen syllen. mycele ma eowre fæder þe on heofene ys sylleð god þan þe hine biddað.

12   Eornestlice ealle þa þing þe ge willen þæt men eow don. doð ge heom þæt sylfe. þæt ys soðlice lage. ∧ witegena be-bod.

13   Ganged enn (sic) þurh þæt narewe geat. for-þan þæt geat ys swiðe wid. ∧ se weig is swiðe rum þe to for-spillendnysse gelæt. ∧ swiðe manige synde þe þurh þane weig fareð.

14   Eala hu nara ∧ hu angsum ys þæt geat. ∧ se weig. þe to lyfe ge-læt. ∧ swiðe feawe synde þe þanne weig findeð.

15    ^noteWarnieð eow wið leasan witegen þe cumeð to eow on sceapene kertlen. ac hyo beoð innenan reafiende wulfas.

16   Fram heora wæstman ge hyo under-gyteð. Cweðst þu. gadered man win-berian of þornen. oððe f&idia;c-epple of þyrn-cinum.

17   Swa ælch god treow byrð gode wæstmes. ∧ ælch efel treow byrað yfele wæstmes.

18   Ne [mæg] þæt gode treo beren yfele wæstmes. ne þæt yfele treo gode wæstmas.

19   Ælch treow þe ne bered godne wæstme. syo hit for-corfen. ∧ on fer aworpen.

20   Witodlice be heora wæstman ge hyo on-cnawað.

21   Ne gæð ælch þara on heofene riche þe cwyð to me drihten drihten. ac se þe wyrcð mines fæder willen þe on heofene ys. se gæð on heofene riche.

22   Manege cweðeð on þam daige to me drihten drihten. hu ne witegeden we on þinen namen. ∧ on þinan namen we ut-awurpen deofel of mannen. ∧ on þinen name we worhte mychele wundre ∧ mihte.

23   Þanne cweðe ich to heom. þæt ich eow næfre ne cuðe. Ge-w&idia;toð fram me. ge þe worhten un-rihtwisnysse.

24   Eornestlice ælch þare þe þas mine word ge-hereð ∧ þa werceð beoð gelic þam wisen were se his hus ofer stan ge-tymbrede.

25   þa com þær ren ∧ michel flod. ∧ þær bleowan windas ∧ ahruron on þæt hus. ∧ hit naht ne feoll. Soðlice hit wæs ofer stan ge-tymbred.

26   ∧ ælch þare þe ge-hyrð þas mine word ∧ þa ne werceð. se beoð ge-lich þan desien men. þe getymbrede hys hus ofer sand-chisel.

27   Þa rinde hyt. ∧ þær com flod. ∧ bleowen windes. ∧ aruren on &thaet; hus. ∧ &thaet; hus feol. ∧ his ryre wæs mychel.

28   Ða wæs ge-worðen þa se hælend þas word lærde ∧ ge-endode. þa wundrede þæt folc. hys lare.

29   Soðlice he lærde swilce he anweald hæfde. ∧ na swa swa heore bokeras ∧ sunder-halgan. CHAPTER VIII.

1   Soðlice þa se hælend of þam munte niðer-astah. þa felgden hym michele menige.

2   Ða ge-neohlahte an hreofola to hym. ∧ hine to hym ge-eadmede ∧ þus cwæð. Drihten gif þu wilt þu miht me ge-clænsien.

3   Ða astrehte se hælend his hand. ∧ repede hine. ∧ þus cwæð. Ic wille. beo ge-clænsed. ∧ hys hreofla wæs rædlice ge-claensed.

4   Ða cwæð se hælend to hym. warne þe þæt þu hyt nane gume ne segge. ac g&adia;. ∧ atewe þe þam sacerde. ∧ bring hym þa lac þe moyses be-bead on heore ge-cyðnisse.

5   Soðlice þa se hælend in-eode on capharnaum. þa ge-neahlahte him an hundredes ealdor. hine biddende

6   ∧ þus cweðende. Drihten. min cnape lið on mine huse lame. ∧ mid yfele ge-þred.

7   Ða "h; se hælend to hym. ich cume ∧ hine ge-hæle.

8   Þa answerede se hundredes ealdor ∧ þus cwæð. Drihtem (sic) ne eom ic wurðe þæt þu ingange under mine þecene &adia;c cweð þin an worð (sic). ∧ min cnape beoð ge-hæled.

9   Soðlice ic eom man under anwealde ge-set. ∧ ic hæbbe þeignes under me. ∧ ic cweðe to þisen gang. ∧ hyo gað. ∧ ich cweðe to oðren cum. ∧ hye cumeð. to minen þeowe werc þis. ∧ he wercð.

10   Witodlice þa se hælend þis gehyrde. þa wundrede he. ∧ cwæð to þan þe hym fylgden. Soð ich segge eow. ne gemette ich swa mychele geleafan on israel.

11   To soðen ic segge eow ðæt manege cumeð fram þan east-dæle. ∧ west-dæle. ∧ wunieð mid abrahame. ∧ ysace. ∧ Iacobe. on heofene riche.

12   Witodlice þis riches bearn beoð aworpene on þa ytemesten þeostre. þar beoð wop. ∧ toþene gristbitung.

13   ∧ se hælend cwæð to þam hundredes ealdre. Ga. ∧ gewurðe þe swa swa þu ge-lyfdest. ∧ se cnape wæs ge-hæled on þare ylcan tide.

14   Þa se hælend com on peteres huse þa geseah he his swygre liggende. ∧ hriðiende.

15   ∧ he æt-ran hyre hand ∧ se feofer hyo for-let. þa aras hyo. ∧ þeignede hym.

16   Soðliche ða hyt æfen wæs. hyo brohten hym manege deofel-seoke. ∧ he ut-adraf þa unclæne gastes. mid hys worde. ∧ he ealle ge-hælde þa yfel-hæbbenden.

17   þæt wære ge-fylled þæt þe gecweðen wæs þurh ysaian þane witega. þus cweðende. He on-feng ure untrumnysse. ∧ he bær ure adle.

18   Ða ge-seah se hælend mycele manige ymbuton hine þa het he hyo faren ofer þane muðe.

19   Ða neahleahte hym an bokere. ∧ cwæð. Lareow ich felgie þe swa hwider swa þu færst.

20   Ða cweð se hælend to hym. Foxas hæbbeð holo. ∧ heofene fugeles nyst. soðlice mannes sune næfð hwær he hys heafod &adia;nhelde.

21   Ða cwæð to hym oðer of hys leorning-cnihton. Drihten alyf me ærest to farene to be-berienne minne fæder.

22   þa cwæð se hælend to heom. felgieð me. ∧ læt þan deade be-byrian hyra deadan.

23   ∧ he on-stah on scyp. ∧ hys leorning-cnihtes hym felgdon.

24   Ða warð mychel steriung ge-worðen on þare sæ. swa &thaet; &thaet; scip wærð ofergoten mid yþum. witodlice he slep.

25   ∧ hyo ge-neohlahton. ∧ hyo awehten hine þus cweðende. Drihten hæl us. we motan for-wurðen.

26   Þa cwæð he to heom. to hwi sænde ge offirhte ge litles geleafan. Ða aras he. ∧ bebead þam winde. ∧ þare sæ. ∧ þær warð ge-worðen mychel smoltnyss.

27   Ge-witodlice þa men wundreden ∧ þus cwæðen. hwæt is þes. þe windes ∧ sæ. hym hersumiað.

28   Þa se hælend com ofer þanne muþun on ge-raseniscre riche. þa urnen hym to-genes twegen þe hæfden deofel-seocnysse. of beregene ut-gangende. þa wæren swiðe reþe swa þæt nan man ne mihte faren þurh þanne weig.

29   And hyo remden ∧ cwæðen. La hælend godes sune hwæt ys þe ∧ us ge-mæne. come þu hider ær tide us to þreatigenne.

30   Þær wæs soðlice un-feor an swyna heord manegre manne læswiende.

31   þa deofle soðlice hine bæden þus cweðende. gif þu us ut-adrifst &adia;send us on þas swina heordan.

32   Ða cwæð se hælend to heom farað. ∧ hyo þa ut-gangende ∧ ferden on þa swin. ∧ þær-rihte ferde eall seo heord miclum on-ræse niwel on þa sæ. ∧ hyo wurðon deade on þam wætere.

33   Ða heordes witodlice flugen ænd comen on þa ceastre ænd kydden ealle þas þing ∧ be þam þe þa deofel-seocnysse hæfdon.

34   Ða eode eall syo ceaster-ware togenes þam hælende ∧ þa þa hyo. hine ge-sægen þa beden hyo hine þæt he ferde fram here gemæron. CHAPTER IX.

1   Þa astah he on scyp ∧ ofer-seglede ∧ com on his ceastre

2   þa brohten hyo hym enne lamen on bedde liggend. þa ge-seah se hælend heora ge-leafan. ænd cwæð to þam lamen. la barn ge-lef. þe beoð þine synne for-gefene.

3   Ða cwæðen sume þa bokeres heom beo-twenen. Þes specð bismere-spræce.

4   þa se hælend ge-seah hire ge-þanc. þa cwæð he. to hwi þence ge yfel on eowren heorten.

5   hwæt ys eaðlicere to cweðenne þe beoð forgefene þine synna. oððe to cweðene aris ∧ ga.

6   þæt ge soðlice witon þæt mannes sunu hafð anwald on eorþan synnen to for-gefene. þa cwæð he to þam lamen aris nym þin bed. ∧ gang on þin hus.

7   ∧ he aras ∧ ferde to his huse.

8   Soðlice þa þa syo manige þis ge-seagen. þa on-dredden hyo heom ∧ wuldredon god þe sealde swilcne anweald mannen.

9   Þa se hælend þanen ferde. he ge-seah enne mann sittende æt tol-scamele. þas name wæs matheus. ∧ he cwæð to hym. gefelge me. ∧ he aras ∧ felgide him.

10   ∧ hit wæs ge-worðen. þa he sæt innen huse ∧ þa coman manega manfulle. ∧ synfulle. ∧ sæten mid þam hælende ∧ hys leorning-cnihten.

11   Ða þa sinder-halgan þis ge-sægen. þa cweðen hyo to his leorning-cnihten. hwi is eower lareow mid sinfullen ∧ manfullen.

12   ∧ se hælend cweð þe þis ge-hyrde. Nis halen læches nan þarf. ac seoken.

13   gad soðlice ∧ leornieð hwæt is. ich wille mildhertnysse næs onsægdnisse. Soðlice ne com ich rihtwise to ge-cheigene ac þa synfulle.

14   Ða ge-neahlahten iohannes leorning-cnihtes to him. ∧ þus cwæðen. hwi feste we. ∧ þa sunder-halgan ge-lomliche. Sodlice þine leorning-cnihtes ne fæsteð.

15   Se hælend cwæð to heom. Cweðe ge sculon þas bredguman cnihtas wepan þa hwile þe se bredgume mid heom beoð. Soðlice þa dages cumeð þe se bredgume byð aferred fram heom. ∧ þanne on þan dagen hyo fæsted.

16   Ne deð witodlice nan man niwes claðes scyp [on] eald reaf. he to-bræcð his stede on þa reafe. ∧ se scyte (sic) beoð þa werse.

17   Ne hyo ne doð niwe win on ealde bytton gyf hyo doð. þa bytton beoð to-brokene. ∧ &thaet; win agoten. ∧ þa bytton for-wurðeð. Ac hyo doð niwe win on niwe bytten ∧ ægðer beoð ge-healden.

18   Þa he þas þing to heom spræc þa genehlahte an aldor ∧ ge-eadmede hine þus cweðende. Drihten min dohter ys dead. Ac cum ∧ sete þine hand up-on hyo ∧ hye lefeð.

19   ∧ se hælend aras. ∧ felgede hym. ∧ his leorning-cnihtes.

20   Ænd þa an wif þe þolede blod-rine twelf gear ge-neahlahte wið-æften. ∧ æt-ran his reafes fned.

21   hyo cwæð soðlice on hire mode. for an ich byo hal gyf ich his reafes æt-rine.

22   ∧ se hælend be-wende hine ∧ hyo ge-seah ∧ cwæð. Ge-lyf dohter þin ge-leafe þe helde. ∧ þæt wif wæs ge-hæled on þare tide.

23   Ænd þa se hælend com in-to þas ealdres halle. ∧ he geseah hwistleres ∧ hlydende menigeo.

24   he cwæð. Gað heonen. nis þis mægdon dead. soðlice ac hyo slæpð. ∧ hye teldan hine.

25   ∧ he þa menigeo ut-draf. he geode in. ∧ nam hire hand. ∧ &thaet; mægden aras.

26   ∧ þes hlisa sprang ofer al þæt land.

27   Ða se hælend þanen for. þa fylgdon hym twegen blinde remende ∧ cweðende. L&adia; dauiðes sunu ge-miltse unc.

28   Soðlice þa he ham com. þa blinde ge-neahlahte hym to. ∧ se hælend cwæð to heom. ge-lyfe gyt þæt ich eow maig ge-hælen. Hyo cwæðen to hym witodlice drihten.

29   þa æt-ran he heora eagen cweðende syo inc æfter yncre ge-leafen.

30   ∧ heora eagen wæren untynde. ∧ se hælend be-bead heom cweðende. warnieð þæt ge hyt nane men ne seggen.

31   Hyo soðlice ut-gangende ge-wið-mærsedon hine ofer eal &thaet; land.

32   Þa hyo wæron soðlice ut-&adia;ganne. hyo brohten him dumbne man se wæs deofel-seoc.

33   ∧ ut-adrifene þam deofle se dumbe spræc. ∧ þa menigeo wundredon cweðende. Næfre ateowede swilc on israele folke.

34   Soðlice þa sunder-halgene cwæðen on deofla ealdre he drifð ut deofle.

35   Ænd se hælend emb-for ealle burga ænd chestra lærende on hire samnunge ∧ bodiende ^note rices godspel. ∧ hælende ælche adle. ∧ ælche untrumnysse.

36   He gemiltsede soðlice þare manigeo. þa he hyo geseah. forþan hyo wæren &adia;-dreahte ∧ liggende swa swa scep þe heorde næbbeð.

37   Ða he sægde his leorning-cnihton. witodlice mycel rip ys. ∧ feawe ripmen.

38   biddað þas ripes hlaford &thaet; he sende ripten (sic) to his ripe. CHAPTER X.

1   Ænd to-somne ge-cheigde his twelf leorning-cnihton. he sealde heom unclænre gaste anweald. þæt hyo adrifen hyo ut ∧ helden adle ∧ ælche untrumnysse.

2   Þis sende soðlice þare twelf apostle namen. Se forme ys symon þe is ge-nemned petrus. ∧ Andreas his broðer. Iacobus zebedei. ∧ Iohannes his broðer.

3   Philippus. ∧ Bartholomeus. ∧ thomas. ∧ Matheus publicanus. ∧ Iacobus alphei. ∧ Taddeus.

4   Symon chaneus. ∧ Iudas scarioth. þe hine be-læwde.

5   Þas twelf se hælend sende heom be-bydende ∧ cweðende. ne fare ge on ðeode weig. ∧ ne g&adia; ge innan samaritane ceastre.

6   ac gað ma to þam scepan þe for-wurdon isræle hywrædene.

7   Se Hælend cwæð to his leorning-cnihten gað ∧ bodieð cweðende þæt heofene riche geneohlæceð.

8   Hæled untrume. &adia;-weccheð deade. clænsieð hreofle. drifeð ut deofle. ge on-fengen to gyfe. sylled to gyfe.

9   næbben ge gold ne selfer ne feoh on eowren bygerdlen.

10   ne cod on weige. ne twa tunekan. ne ge-scy. ne gyrde. soðlice se wercta is wurðe his metas (sic).

11   On swa hwilce burh oððe ceastre swa ge ingað. acsiað hwa sy wurðe on þare. ænd wuniað þær oð ge ut-gan.

12   þanne ge ingan soðlice on þæt hus greteð hyt cweðende. syo sibban þisum huse.

13   ∧ gyf þæt hus witodlice wurðe byeð. eower sib cymð ofer hit. Gyf hyt soðlice wurðe ne byð. eower sibbe to eow gecherreð.

14   And swa hwa swa eow ne underfehð. ne owre spraece ne gehyreð. þanne ge ut-gan of þam huse oððe of þare ceastre. &adia;-scakeð þæt dust of eowren foten.

15   Soðlice ic eow segge acumendlicre beoð sodome lande ∧ gomorre on domes daig þane þare cestre.

16   Nu ich eow sænde swa scep onmang wulfen. beoð eornestlice gleawe swa næddren. ∧ bylehwitte swa culfren.

17   warniað eow soðlice fram mannen. hyo selled eow soðlice on ge-moten ∧ swingað eow on heora ge-somnenga.

18   ∧ ge beoð ge-lædde to demen. ∧ to kyningen. for me. to heora dome ∧ þeodon.

19   þonne be-læweð sylled eow. Ne þenche ge hu oððe hwæt ge sprecan. eow beoð ge-seald soðlice on þare tyde hwæt ge spræken.

20   ne synde ge na þe þær sprecað. ac eowres fæder gast þe sprecð on eow.

21   Soðlice se broðer sylled his broðer to deaðe ∧ fæder hys sune. ∧ bearn arisað on-gen mages. ∧ to deaðe hyo fordoð

22   ∧ ge beoð on hatigunge eallen mannen for minen namen. Soðlice se þurh-wuneð oð ende se beoð hal.

23   Þonne hyo eow ehtað on þisse berig. fleoð on oðre. Ænd þanne hyo eow on þare ehtniað fleoð on þa þridden. Soðlice ic eow segge ne be-fare ge israele burgan ær þan þe mannes sune cume.

24   Nis se leorning-cniht ofer his lareow. ne þeow ofer hys hlaford.

25   ge-noh beoð soðlice þam leorning-cnihte þæt he beo swilce his lareow. ∧ þeow swilce his hlaford. Gyf hy þas hyrdes fæder belzebub clypodon mycele swiðer hyo eow clepiað.

26   eornestlice ne ondræde ge hyo. Nis soðlice nan þing dihle þæt ne wurð geswuteled. ne nan þing ge-hyð þæt ne wurð geopened.

27   Þæt ic segge eow on þeostre. seggeð hyt on lihte. ∧ þæt ge on eare ge-hyreð bodyað ^note uppon hrofen.

28   ∧ ne on-drædon ge þa þe owre lichamen of-sleað. ne mugen hyo soðlice þa sawle of-slean. ac on-drædeð ma þanne þe maig sawle ∧ lic-hamen for-don on helle.

29   Hu ne be-chypeð hyo twegan sparewon to panige. ∧ an of þam ne befalð on eorðen buton owren fæder.

30   Ænd soðlice ealle eowres hæfdes lockes synd ge-tealde.

31   Ne ondræde ge ge synd selren þanne manega sparewan.

32   Ælcne eornestlice þe me kyð be-foren mannen. ic kyðe hine be-fore mine fæder. þe on heofene ys.

33   Se þe me wið-sæcð be-foran mannen. ∧ ic wið-sake hine be-foran mine fæder. þe on hefene ys.

34   Ne wene ge &thaet; ic come sybbe on eorþan to sændenne. ne com ic sybbe to sendenne ac swurd.

35   Ich com soðlice man &adia;sundrian on-gen his fæder. ∧ dohter on-gen hyra moder. ∧ snore on-gean hire swegre.

36   ∧ mannes fynd hys ge-husan.

37   Se hælend cwæð to hys leorning-cnihten se þe lufeð fæder oþþe moder m&adia; þonne me. nys he me wurþe. ∧ se þe lufeð sune oððe dother swiðere þanne me. nys he me wurðe.

38   ∧ se þe ne nymð his cwelminge. ∧ felh me nys he me wurðe.

39   Se þe met hys sawle se for-spilð hyo. ∧ se þe for-spylð his sawle for me he ge-met hyo.

40   Se þe eow under-fehð. he under-fehð me. ∧ se þe me under-fehð. he under-fehð þane þe me sente.

41   Se þe under-fehð witegan on witegena name. he on-fehð witegena mede. Ænd se þe underfehð rihtwisne on rihtwises namen. he on-fehð rihtwises meden.

42   ∧ swa hwilc swa syld ænne drinc chealdes wæteres &adia;nan þissa lytlera manne on leorning-cnihtes naman. soð ic segge eow ne amerð he his mede. CHAPTER XI.

1   ∧ hit wæs geworðen þa se hælend þis ge-endyde hys twelf leorning-cnihtes be-beodende. h&edia; for þanen þæt he lærde ∧ bodede on heora burgan.

2   Ða Iohannes on benden ge-hyrde cristes weorc. þa sente he to hym twegen. his leorning-cnihtes.

3   ∧ cwæð. Eart þu þe to cumene ert. oððe we oðres sculon abyden.

4   Se hælend answerede ∧ cwæð to heom. gað ∧ kyðað iohanne. þa þing þe ge ge-hyrden ∧ ge-seagen.

5   Blinde ge-seoð. healte gað. hrefle synd aclensede. deafe ge-hereð. deade arisað. þærfen bodigeð.

6   ∧ eadig ys se þe ne swicð ^note on me.

7   Ða hyo ut-eoden soðlice þa on-gan se hælend seggen be Iohanne. ∧ cwæð to þam menige. hwi eode ge ut on wæsten geseon winde aweged reod.

8   oððe hwi eode ge ut ge-seon man hnescen certlen ge-scridne. Nu þa þe sind hnescen certlen ge-scridde senden on kynges husen.

9   Ac hwæt geode ge ut witegan to ge-seon. ic eow segge eac mare þanne witegan.

10   þes is soðlice be þam awriten ys. nu ich sænde minne ængel be-foran þine anseone. se þe gerewað þinne weig beforen þe.

11   Soðliche ich eow segge ne aras be-twux wifen bearnen mare Iohanne þan fulluhtere. Soðlice se læsse &idia;s. is on heofene riche hym mare.

12   Soðlice fram iohannes dagen fulluhteres oð þis. heofene rice þoleð nead [∧] strece nymað þæt.

13   Soðlice ealle witegan ∧ lage. witegedan oððe iohannes.

14   ∧ gyf ge willeð ge-lyfan he is helias þe to cumene ys.

15   se þe earan hæbbe to geherene ge-hyre.

16   Soðlice hwam telle ic þas cneornysse geliche. heo is gelich sittendon cnapen on foretige þa rymað to heora efenlicon.

17   ∧ cweðeð. we sungen eow. ∧ ge ne fricodon. ∧ we cwyddun ∧ ge ne weapan.

18   Soðlice iohannes com ne etende ne drinkende. ∧ hyo cwæðan he hafð deofel-seocnysse.

19   Mannes sunu com etende ∧ drinkende ∧ hyo cweðeð. her is ætul man ∧ win-drinkinde. manfulre ∧ synfulre freond. ∧ wisdom ys gerihtwiseð fram heora bearmen (sic).

20   Þa on-gan he hysfan þa burga on þam wæren gedon manega his mænega. for-þan þe hy ne deden deadbote.

21   Wa þe corozaim. wa þe bethsaida. for þam gyf on tyro ∧ sydon wæren ge-done þa manige þe syndde don on eow. ge-fern hyo deden deadbote on hæren ∧ on æscan.

22   Þeah ic segge ync tyre ∧ sydonie byoð for-gyfendlicur on domes daig þanne eow.

23   Ænd þu capharnaum cweðst þu byost þu up-ahafan oððe heofone. ac þu niðer wurst oð helle. For-þan gyf on sodome lande wæren gedone þa manega þe gedone synd on þe. witodlice hyo wunedon oð þisne dayg.

24   Þeah-hwaþere ich segge eow &thaet; sodome-w&adia;re lande. beoð forgefendlichre on domes daig þanne þe.

25   Se hælend cwæð ∧sweriende. Ich andette þe drihten. heofenes ∧ eorþan. þu þe byheddest þas þing fram wisen ∧ gleawun. ∧ onwruge þa litlingan.

26   Swa fæder for-þan hyt wæs swa ge-cweme be-foran þe.

27   Ealle þing me synde ge-sealde fram mine fæder. ∧ nan man ne kan þanne sune buto se fader. ne nan man ne kan þanne fæder bute se sune. ∧ þam þe se sune wile unwregan.

28   Cumeð to me ealle þa þe swinkeð ∧ ge-seamede synd. ∧ ich eow ge-blissige.

29   Nemeð min g&odia;c ofer eow. ∧ leornigeð æt me. for-þam ich eom bylehwit ∧ eadmod on heortan. ∧ ge ge-metað reste owren sawlen.

30   Soðlice min goc is winsum ∧ min berðene is leoht.

CHAPTER XII.

1   Se hælend for on reste-daig ofer ækeres. soðlice his leorning-cnihtes hyngrede. ∧ hyo on-gungen (sic) plockien þa ear ∧ etan.

2   Soðlice þa þa sunder-halgen þæt ge-seagen. hyo cwæðen to hym. Nu þine leorning-cnihtes doð þæt heom alyfed nys. resten-dagen to donne.

3   Ænd he cwæð to heom. ne redde ge hwæt dauid dyde þa hine hyngrede. ∧ þa þe mid him wæren.

4   hu he in-eode on godes huse. ∧ æt þa offrung-hlafes. þe næren him alyfde to etene ne þam þe mid hym wæron. buten þam sacerdan anen.

5   oððe ne rædde ge on þare lage &thaet; þa sacerdas on reste-dagen on þam temple gewemmed þanne reste-dayg ∧ synden buton leahtre.

6   Ic segge soðlice eow. þæt þes ys mærre þanne þæt temple.

7   Gyf ge soðlice wisten hwæt ys. ic wille mildheortnysse ∧ na on-sægdnysse ne ge-nyþerede ge æfre unscyldyge.

8   Soðlice mannes sune is eac restes dayges hlaford.

9   Þa se hælend þanen for. he com in to heore samnunge.

10   Þa wæs þær an man se hæfde for-scrunkene hand. ∧ hyo acsoden hine þus cweðende. Is hit alefð to hælen on reste-dagen. þæt hyo wrehton hine.

11   He saygde heom soðlice hwilc man is of eow þe hæbbe an sceap. ∧ gyf þæt afalð reste-dayge on pyt. hu ne nymð he þæt ∧ hefð hit up.

12   Witodlice mycele ma. mann ys sceape betera. witodlice hyt ys alyfed on reste-dagen wel to donne.

13   Þa cwæð he to þam men. aþene þine hand. ∧ he hyo aþenede. ∧ hyo wæs hal geworðan. swa sye oðer.

14   Ða sunder-halgen geoden þa ut soðlice ∧ worhten ge-þeoht ongen hine hu hyo hine for-spildon.

15   Se hælend soðlice ^note þæt wiste ∧ ferde þanon. ∧ hym fylgde mycele mænigeo. ∧ he helde hyo ealle.

16   ∧ be-bead heom þæt hyo hyt nanen men ne saygdon.

17   Þæt wære gefylled þæt gecweðen wæs þurh ysaiam. þanne witegan. þus cweðende.

18   Her ys min cnape þane ich ge-cheas min ge-corene of þam wel gelicode minre sawle. Ich &adia;sette minne gast ofer hine. ∧ dom he bodeð þeodum.

19   Ne fl&idia;t he. ne he ne hrimð ne nan man ne gehyrð hys stemne on stræten.

20   To-cwyceð hreod he ne for-brett. ∧ smekende flex he ne adwæscð. ær þam þe he awurpe dom to sige.

21   ∧ on his name þeodan ge-hihtað.

22   Þa wæs him broht an deofel-seoc man se wæs blind ∧ dumb ∧ he hine hælde swa þæt he spæc ∧ geseah.

23   ∧ þa menigeo ealle wundredon ∧ cwæðen. Cweþe we ys þes dauiðes sune.

24   Soðlice þa þa sinder-halgen þis ge-hyrden þa cwæðen hyo. Ne drifð þes deofle ut buton þurh beelzebub deofle ealdre.

25   Se hælend soðlice wiste heora ge-þankes. ∧ cwæð to heom. Ælch riche þe byð twyræde on hym sylfen beoð to-worpen. ∧ ælc ceastre oððe hus þe byoð wiðerweard ongean hyt sylf. hit ne stent.

26   And gyf se deofel adrif ut þanne deofel hyo byð to-dælde. hu maig þanne hys rice standen.

27   ∧ gyf ich þurh beelzebub adrife ut deofele. þurh hwane adrifð eowre bearn. for-þan hyo sylfe beoð owre demen.

28   Gif ic soðlice on godes gaste awurpe deofel. witodlice on eow be-cumeð godes riche.

29   Oððe hu mæg man ingan on stranges hus. ∧ his fate hine be-refian bute he ge-binde ærest þane strangen. ∧ þanne hys hus bereafian.

30   Se þe nys mid me he is on-geanes me. ∧ se þe ne gadereð ^note mid me he to-wyrð.

31   For-þan ich segge eow. ælc senne ∧ bismer-spræce byð for-gyfen mannum. Soðlice þas halgan gastes bysmer-spræce ne byð for-gefen.

32   ∧ swa hlyc swa cweð word on-gen mannes sunu him byð forgefen. Se þe soðlice cweð on-gen haligne gast. ne byð hit him for-gefen. ne on þissere werolde. ne on þare to-wearden.

33   Oððe wircað god treow ∧ his wæstme godne oððe wyrcað yfel treow ∧ his wæstme yfelne. Witodlice be þam wæstme byð þæt treow on-cnawen.

34   La ge næddrene cynrin. hu mugen ge g&odia;d spræcen. þanne ge senden yfele. Soðlice on þare heortan willan se muð spæcð.

35   god mann soðlice of goden gold-horde bringð god forð. ∧ yfel man of yfele gold-horde bringð yfel forð.

36   Soðlice ich segge eow. &thaet; ælc ydel word þe man sprecað. hyo agyldeð ^note scad be þam on domes daige.

37   Soðlice of þinen worden þu byst rihtwised. ∧ of þinum worden þu byst ge-niþored.

38   Ða andswereden him sume þa bokeres. ∧ þa sunder-halgan. þus cweðende. Lareow we willeð sum taken of þe ge-seon.

39   he andswerede hem ∧ cwæð. yfel cneorys ∧ for-lier ^note secheð tacne. ∧ hyre ne beoð nan taken geseald buton ionas taken þas witegan.

40   Witodlice swa swa ionas wæs on þas hwæles innoðe þreo dages ∧ þreo niht. swa beoð mannes sune on eorðan heortan þreo dages ∧ þreo niht.

41   Niniueissce weres ariseð on dome mid þisse cneornysse ∧ hyo niðeriað hyo. for-þan þe hyo dyden dead-bote on Ionases bodiunge. ∧ þes ys mare þanne Ionas.

42   Suð-dæles cwen arist on dome mid þisse cneornisse. ∧ hyo ge-niðeriað hyo forþam þe hyo com fram landes ge-mærum to ge-heren salomones wisdom. ∧ þes ys mare þanne salomon.

43   Soðlice þonne se un-clæne gast ut-fareð. fram menn he gæð geond drege stowa sechende reste. ∧ he ne ge-met.

44   þanne cweð he. ic gecherre on min hus þanen ic ut-eode. ∧ cumende. he ge-met hyt emtig ge-clænsed mid besmum ∧ gefratewed.

45   Þonne gað he ∧ hym to-genimð sefen oðre gastes wyrse þonne he. ∧ ingangende hyo eardigeð þer. ∧ þanne wurðeð þas mannes ytemesten werse þonne þa ærran ∧ swa byð þisse werstan cneornysse.

46   Þa he þas þing þa geat spæc to þam mænege. þa stod his moder ∧ his ge-broðra þær-ute secende spæcen to hym.

47   Soðlice þa cwæð sum to him. Witodlice þin moder ∧ þine ge-broðre standeð þærute þe sechende.

48   ∧ he andswerede hym seggedden ∧ cwæð. Hwilc ys moder. ∧ hwilce sende mine gebroðre.

49   ∧ he aþenede his hand on his leorning-cnihtes. ∧ cwæð.

50   Witodlice swa hwylc swa wercð mines fader willan þe on heofene is. he ys min broðer. ∧ min swustor. ∧ min moder. CHAPTER XIII.

1   On þam dayge þam hælende ut-gangenden of huse he sæt wið þa sæ.

2   ∧ michele menigeo wæren ge-samnode to hym. swa þæt he eode on scyp ∧ þær sæt. ∧ eall syo menigeo. stod on þam waruðe.

3   ∧ he spæc to heom fele on bispellen cweðende. Soðlice ut-eode se sæwere hys sæd to sawenne.

4   ∧ þa þa he seow. sume hye feollen wið weig. ∧ fugeles comen ∧ æten þa.

5   Soðlice sume feollen on stænette þær hyt næfde mychele eorðan. ∧ rædlice up-sprungen for-þan þe hyo næfdon þare eorðan deopan.

6   Soðlice up-sprungenre sunne hyo adruwedon ∧ for-scrunken. for-þam þe hyo næfdon wyrtrum.

7   Soðlice sume feollen on þornen. ∧ þa þornes weoxan ∧ for-þrysmedon þa.

8   sume soðlice ^note feollen on gode eorðan. ∧ sealden wæstme. sume hundred-fealde. sum syxtig-fealde. sum þrittig-fealdne.

9   Se þe hæbbe earan to ge-herenne ge-here.

10   ∧ þa genehlahten his leorning-cnihtes ∧ cwæðen to hym. For-hwi spæcst þu to heom mid byspellen.

11   Ða answerede he heom. for-þan þe eow ys ge-seald to witene heofene riches geryne. ∧ heom nys na ge-seald.

12   Soðlice þam þe hafð him beoð ge-seald. ∧ he hæfð. soðlice se þe næfð. ∧ þæt he hæfð him beoð æt-broden.

13   For-þam ic spece to heom mid byspellen. for-þam þe lokiende hyo ne geseoð. ∧ ge-herende hyo ne ge-hereð. ne ne on-geteð

14   þæt on heom sy ge-felled ysaias gewitegung. Of ge-hernysse ge geheorað. ∧ ge ne ongyteð ^note. ∧ lokiende ge ge-seoð. ∧ ge ne ge-seoð.

15   Soðlice þises folkes heorte. is aherd. ∧ hyo hefylice mid earen ge-hyrden. ∧ heora eagen be-clysdon. þe læs hye afre mid eagen ge-seagen. ∧ mid earan ge-hyrdon. ∧ mid heortan on-getan. ∧ syon ge-cherde. ∧ ic hyo ge-hæle.

16   Soðlice eadygen synd eowrum eagen for-þam þe hyo ge-seoð. ∧ eowre earan forþam þe hyo ge-herað.

17   Soðlice on eornestlice ic eow segge þæt manega witegan ∧ rihtwise ge-wilneden þa þing to ge-seonne þe ge ge-seoð. ∧ hyo ne ge-seagen. ∧ ge-hyran þa þing þe ge ge-hyrað. ∧ hyo ne ge-hyrdon.

18   Ge-hyre ge soðlice þa sawenden byspellen.

19   Ælc þare þe godes word gehyrð ∧ ne ongyt þanne cymð deofel ∧ bereafað þæt on hys heortan asæwen is. þæt is se þe on þanne weig &adia;-sawen is.

20   Soðlice se þe ofer stan asawen is. þæt is se þe þæt godes word ge-hyrð ∧ hrædlice þæt mid blisse onfegð.

21   Soðlice hit næfð þanne wertrum on him ac is hwilwendlic. Geworðenre gedrefendnysse ∧ ehtnysse for þam worde rædlice hyo beoð ge-untreowsede.

22   Soðlice þæt þe asawen is on þornen. þæt ys se þe þæt word ge-hyrð. ∧ þanne geornfulnisse þisse worlde. ∧ leasunge þissere worlde welen forþresmiað. þæt word. ∧ hit is buten wæstme ge-worðen.

23   Soðlice þæt þe asawen wæs on þæt gode land þæt is se þe þæt word ge-herð. ∧ on-gyt. ∧ þane wæstme bringð ∧ þonne deð sum hund-fealdne. sum sixtig-fealdne. sum þrittig-fealdne.

24   He rehte heom þa þa oðerne byspel ∧ þus cwæð. heofene riche is ge-worðen þam men gelic þe seow god sæd on his akere.

25   Soðlice þa þa men slepen. þa com hys feonda sum ∧ ofer-seow hit mid coccle on middam (sic) þam hwæte ∧ ferden (sic) þanen.

26   Soðlice þa syo wert weox ∧ þanne wæstm brohte þa atewede se coccel hine.

27   þa eoden þas hlaferdes þeowas. ∧ cwæðen. Hlaford hu ne seowe þu god sæd on þinen akere. hwanen hafde he coccel.

28   þa cwæð he. þæt dyde unhold man. þa cwæðen þa þeowas. wilt þu we gað ∧ gaderieð ^note hyo.

29   þa cwæð he ne se þe lædia;s ge þanne hwate awertwalien. þanne ge þanne coccel gaderiað.

30   Læteð ayþer wexan oððe riptiman. ∧ on þam riptiman ic segge þan riperen gaderiað ærest þanne coccel ∧ bindeð ^note sceaf-mælen to for-bærnenne. ∧ gaderiað ^note þane hwæte in-to mine berne.

31   He rette heom þa get oðer bispell þus cweðende. heofena rice is ge-worðen gelich senepes corn. þæt seow se man on hys akere.

32   þæt ys alre sæde læst. Soðlice þanne hyt wexað hyt ys alre wyrte mæst. ∧ hyt wurð treow. swa þæt heofene fugeles cumað ∧ eardigeð ^note þær on his bogen.

33   He spræc to heom oðer byspell ∧ þus cwæð. heofene riche is ge-lic þam beorman þonne þæt wif onfeng ∧ be-hydde on þrem gemitten melewes oð þæt hyt wæs eall ahafan.

34   Ealle þas þing se hælend spæc mid byspellen to þam weredum. ∧ nan þing ne spæc he buton byspellen.

35   þæt wære ge-fylled þas witegan cwide. Ic untyne minne muð mid bispellen. ich bodige digelnysse fram midden-eardes ge-setnysse.

36   He for-let þa þa menigeo. ∧ com to his inne. ∧ þa ge-neahlahten to hym his leorning-cnihtes ∧ cwæðen. A reche &udia;s þæt bispell þas hwætes ∧ þas coccles

37   þa andswerede he heom. se þe seow &thaet; gode sæd se is mannes sune.

38   Soðlice se aker is þis midden-eard. þæt gode sæd þæt synden þas heofenlican rices bearn. Se coccel synde soðlice þa manfulle bearn.

39   Se unholde man se þe þane coccel seow &thaet; is deofel. Soðlice &thaet; rip ys weorlde endunge. þa riperas sende englas.

40   Eornostlice swa swa se coccel byð ge-gadered ∧ mid fere for-berned ^note swa beoð on werolde ændunge.

41   mannes sune sent his ængles ∧ hyo gaderiað of hys riche ealle gedrefednysse ∧ þa þe unriht-wisnesse wercheð ^note

42   ∧ asendeð hyo on fyres ofen þær byð wop ∧ toðe gritbitung (sic)

43   þanne scineð ^note þa rithwisa swa swa sunne on heora fæder riche.

44   Heofene rice is ge-lic gehydden gold-horden. on þam akere þanne be-bit (sic) se man þe hine fint ∧ for hys blisse gæð. ∧ silð æll þæt he hæfð ∧ ge-beið þanne Aker.

45   Eft is heofene riche gelic þam mangere þe sohte &thaet; gode meregrot

46   þa he funde &thaet; an derwurðe mere-grot þa eode he ∧ sealde all þæt he ahte ∧ bohte þæt meregrot.

47   Eft ys heofene rice ge-lic. asende nytte on þa sæ. ∧ of ælche fyskenne gaderiende.

48   þa hyo þa þæt nyt up-atugen ∧ sæten be þam strande. þa ge-curen hyo þa goden on heora fate. þa yfele hy atorfedon ut.

49   Swa beoð on þissere worulde endunge. þa ængles fareð ^note. ∧ asyndrieð ða yfele of þare godere midlene.

50   ∧ a-wurpeð hyo on þas feres ofen. þær byð wop ∧ toke (sic) gristbyting.

51   ongete ge ealle þas þing. þa cwæðen hyo, witodlice we hyt on-getað.

52   þa sægde he heom. for-þan is ælc læred bokere on heofene riche ge-lic þam heordes ealdre þe forð-bringð of hys gold-horde nywe þing ∧ ealde.

53   Ænd hyt wæs geworðen þa se hælend ge-endode þas byspell. þa ferde he þanon.

54   ∧ þa he com to hys earde he lærde hyo on heora samnungen swa þæt hyo wundredon ∧ cwæðen. hwanen ys þisum. þes wisdom ∧ þis maigen.

55   Witodlice þes is smiðes sune. ∧ hu ne hatte his moder MARie ∧ hys broðra iacob ∧ ioseph. ∧ symon ∧ iudas.

56   ∧ hu ne synd ealle hys swustre mid us. hwanen synðon þisen ealle þas þing.

57   ∧ hyo wæren untreowsede ^note on him. Ða soðlice saigde se hælend heom. nis nan witege buton wurðscipe bute on hys earde. ∧ on his huse.

58   ∧ he ne worhte þær manega mænege ^note buto for heora ungeleaffulnysse. CHAPTER XIV.

1   On þare tide ge-herde herodes se feorþan dæles rice þas hælendes hlysan.

2   ∧ þa sægde he his cnihten. þes is iohannes se fulluhtere þe ic be-heafdede he aras of deaðe. ∧ for þam synde þas wundre gefremede on him.

3   Soðlice herodes nam Iohannem ∧ ge-band hine. ∧ sette on cwarterne. for þam wife herodiade philippus his broðor.

4   Iohannes him sægde. nis þe alyfed hy to wife to hæbbenne

5   ∧ þa þe he hine of-slean wolde he adrede him þæt folc for þam þe hyo hafdon hine for ænne witege.

6   Ða on Herodes gebyrd-dayge. tumbede þær herodiadisse dohtor be-forem (sic) hym ∧ hit likede herode.

7   Ða be-het he mid aþe hire to gyfene swa hwæt swa hyo hine bæde.

8   Ða cwæð hyo. fram hire moder ge-meneged. Syle me on anen disce Iohannes heafed þas fulluhteres.

9   Ða wæs se kyng unbliðe. for þam aþe. ∧ for þam þe him sæten mide.

10   ∧ he asende þa ∧ be-hæfdede iohanne on þam cwærterne.

11   ∧ man brohte þa his heafod on anen disce. ∧ sealde þam maidene. ∧ þæt maiden hire moder.

12   Ænd þa ge-neahlahten his leorning-cnihtes ∧ namen his lichame. ∧ be-berigedon hine. ∧ coman ∧ kyddan hit þam hælende.

13   Þa se hælend þæt ge-hyrde þa ferde he þanen on-syndron on anum scype. ∧ þa þa gangendon manigeo &thaet; ge-hyrdon hyo felgdon hym of þam burgen.

14   ∧ þa he þanen ferde. he ge-seah mycele menigeo. ∧ he heom ge-miltsede ∧ ge-hælde þa untruman.

15   Soðlice þa hyt wæs æfen ge-worðen. him to neahlahton hys leorning-cnihtes ∧ him to cwæðen. Ðeos stowe is weste ∧ time ys forð agan. for-læt þas mænigeo þæt hyo faren in-to þas burgen. ∧ heom m&edia;te byggen.

16   Ða cweð se hælend to heom. næbbeð hyo neode to farene sylle ge heom etan.

17   Ða andswereden hyo we næbbeð her buton fif hlafes. ∧ twegen fixsas.

18   Ða cwæð se hælend. bringeð me hider.

19   Ænd þa he het þa mænigeo ofer &thaet; gærs sitton. ∧ he nam þa fif hlafes ∧ twegen fixas. ∧ be-seah on þonne heofene ∧ bletsode. Bræc þa þa hlafes ∧ sealde hys leorning-cnihten. ∧ hyo þam folce.

20   ∧ hyo æten ealle. ∧ wæren ge-fylde. ∧ hyo namen þa lafe twelf wylien fulle. þare britsene.

21   Soðlice þare etendra ge-tel wæs fif þusenda weran. buton wifan ∧ childon.

22   Ænd þa sona het se hælend his leorning-cnihtas on scyp astigan. ∧ to-foram (sic) hym faren ofer þanne muþun. oð ðæt he þa mænigeo for-lete.

23   Ænd þa he hyo for-læten hafde. he eode on þanne munt. ∧ hine þær ane ge-bæd. Soðlice þa hyt æfen wæs he wæs ana þær.

24   Witodlice wæs þæt scyp of yþum to-torfod. for-þan þe hit wæs strang wind.

25   Þa com se hælend embe þane feorþan ancred (sic) to heom ofer þa sæ gangende.

26   Þa hyo ge-seagen þæt hyo wurðon þa gedrefde. ∧ for þam eige cleopoden ∧ cwæðen þus. Soðlice hit is scinlac.

27   Ða spræc se hælend. ∧ cweð. hæbbeð ge-leafan. ich hit eom nellen ge eow on-dræden.

28   Ða andswerede hym petrus. ∧ cwæð. Drihten gyf þu hit ert. hat me cuman to þe ofer þas watere.

29   Þa cwæð he. cum to me. Ða eode petrus of þam scype ofer þæt wæter. þæt he to þam hælende come.

30   Þa he ge-seah þanne strange wind he him on-drædde. Ða he warð gedofon he cweð. drihton ge-do me halgan.

31   And þa rædlice he ge-feng hyne ∧ þus cwæð. litles ge-leafenes hwi tweonodost þu.

32   ∧ þa hy wæren on scype ge-swac se wind.

33   Soðlice þa þe on þam scype wæron comen ∧ to him ge-bædon ∧ þus cwæðen. Soðlice þu ert godes sune.

34   ∧ þa hyo ofer-seigledon hyo comen on þæt land genesareth.

35   ∧ þa þæt folc hine ge-cneow hyo sentten geond eall þæt land. ∧ brohton to him ealle untrume.

36   ∧ hine bædon. þæt hyo hwure-þinge hys reafes fned æt-rinen. ∧ swa hlylce (sic) hys æt-rinen. wurðen hale. CHAPTER XV.

1   Ða comen to him fram ierusalem þa bokeras. ∧ þa fariseisse. ∧ cwæðen.

2   Hwi for-gymeð þine leorningcnihtas ure ealdran læge. ne þweað hy heore handen þanne hye mette þiggiað.

3   Þa andswerede se hælend heom. ∧ hwi for-geme ge godes bebod for eowre lage.

4   witodlice god cwæð. wurþe þinne fæder ∧ þine moder. ∧ se þe weregeð his fader ∧ his moder swelte he deaðe.

5   Soðlice ge cweðeð ^note swa hwilc swa sægð his fader ∧ his moder. swa hwilc lac swa of me is fremeð ^note þe.

6   ∧ ne wurðiað ^note fader ∧ moder. ∧ ge for naht dydon godes be-bod for eower lage.

7   La liceteras wel be eow witegede ysaias se witega. þa he cweð.

8   þis folc me mid welerum wurðað. ∧ heora heorte is feor fram me.

9   butan intingan hio me wurðiað ^note. ∧ læreð ^note manna lare.

10   ∧ he þa þam manigen to-gædere clypedon þus cwæð. ge-hyreð ∧ on-gyteð.

11   ne be-smit þanne man þæt on hys muð gæð. ac hine be-sm&idia;t þæt of hys muþes heorte gæð.

12   Þa ge-neahlahten his leorning-cnihtas hym ∧ cwæðan. Wast þu &thaet; þa fariseiscan synde gedrefede þisen worden gehyrden.

13   Ða andswerede he heom ælc plantung þe min heofenlice fæder ne plantode byoð awyrt-waleð (sic).

14   Lateð hy. hy sinden blinde. ∧ blindere ladtewes. Se blinde. gyf he blindne læt. hyo falleð bege on ænne pett.

15   Ða andswerede him petrus ∧ cwæð. areche us þis bispel.

16   Þa andswerede he hym. ∧ synd ge geot buton andgytte.

17   Ne on-gyte ge. þæt all þæt on þanne muð gæð. gæð on þa wambe. ∧ byð on forðgan asended.

18   Soðlice þa þing þe of þam muðe gað cumeð of þare heorte. ∧ þa besmitað þanne mann.

19   Of þare heorte cumeð þa yfele þankes. manslehtes unriht-hameðe. forleira. stale. lease gewitnesse. talliche word.

20   Ðis synde þa þing þe þanne man be-smyteð. Ne be-smyt þanne man þah he unwesscena hande &edia;te.

21   Ænd þa ferde se hælend þanen on tyrisce. ∧ sydonisse endes.

22   ∧ efne of þa chananeisscen gemæron clypede sum wif ∧ cwæð. Drihten dauides sunu ge-miltse me. min dohter ys yfele mid deofle ge-dreht.

23   Þa ne ge-andswerede he hire. ða ge-neahlahton his leorning-cnihtas ænd hym to cwæðen. for-læt hyo for-þan hyo clypað æfter us.

24   Ða andswerede he. ne eom ^note ich asend buton to þam scepan þe for-wurðen of israele huse.

25   Ða com hyo ∧ hyo to hym ge-bæd. ∧ þus ."h;. Drihten ge-fylst me.

26   Ða cwæð he. nis hit na god &thaet; man nyme beornan hlæf. ∧ hunden weorpan.

27   Ða cwæð hyo. Drihton þæt ys soð. Witodliche þa hwelpas æteð þa cruman þe of heora hlaferdes beodan falleð.

28   Ða andswerede drihten hyre. Eala þu wif mychel is þin ge-leafe. ge-wurðe þe eall swa þu wille. ∧ þa of þare tide wæs hire dohter hall geworðen.

29   Ða se hælend þanen ferde. eft he com wið þa galileisscan sædia;. ∧ &adia;stah on þanne munt. ∧ þær sæt.

30   Þa genehlahten him to michele menige hæbbende mid heom manega healte ∧ blinde ∧ samhale ∧ manega oðre. ∧ aleigdon to hys foten. ∧ he ge-hælde þa.

31   þæt þa maniga wundredon ge-seonde. dumbe spekende. healte gangende. blinde ge-seonde. ∧ hyo marseden israele god.

32   Þa cwæð se hælend to-gadere ge-clypedon his leorning-cnihton. Ðisse manigeo ich gemiltsige for-þan hyo ðry dages mid me wunedon. ∧ hyo næbbeð hwæt hyo eatan. ∧ ich hyo nelle festende for-læten. þi-læs hyo on weige teorian.

33   Ða cwæðen hys leorning-cnihtes. hwær nime we swa fele hlafe on þis westene &thaet; we gefyllen swa mychele manigeo.

34   Þa cweð he. hu fele hlafe hæbbe ge. Ða cwæðen hyo. Seofona ∧ feawe fisca.

35   Ænd he be-bead þa. þæt syo manigeo sæte ofer þare eorðan.

36   Ænd he nam þa. þa seofe hlafes. ∧ þa fixsas. ∧ bræc. ∧ sealde his leorning-cnihten. ∧ hyo sealden þam folke.

37   ∧ hyo æten ealle. ∧ wæren ge-fyllede. ∧ þæt to lafe wæs of þam broccan hyo naman seofan wilian fulle.

38   Witodlice þa þær æten wæren feower þusend manne buton childen ∧ wifen.

39   ∧ he for-let þa þa manigeo ∧ eode on scyp. ∧ com on þa ændes magedon. CHAPTER XVI.

1   ∧ þa ge-nehlahten him to pharisei ∧ saducei. ∧ costned ∧ beedden hine ^note &thaet; he heom sum taken of heofene &adia;teawede.

2   Ða andswerede he heom ∧ cwæð. On æfen ge cweðeð to-morgen hit beoð smolt weder. þis heofene is read.

3   ∧ on morgen ge cwedeð to-daig hit beoð reu ^note weder. þeos lift scinð un-wederliche. nu cunne ge to-cnawen heofenes heow. witodlice ge ne mugen witen þare tide tackne.

4   Seo yfele cneorys. ∧ unriht-hamende tacne secð ∧ hire ne beoð ge-seald bute ionases tacne þas witege. ∧ þa ferde he ∧ heom for-l&edia;&edia;t.

5   ∧ his leorning-cnihtes comen ofer þanne muþan. ∧ hyo for-gæten þæt hyo hlafes naman.

6   ∧ þa sægdon he. gymeð ∧ warniað eow fram þam bearman fariseorum ∧ saduceorum.

7   þa þohten hyo be-twux heom ∧ cwæðen. nimen we hlafes mid &udia;s.

8   Ða se hælend wiste heore þankes he cwæð to heom. hwæt þence ge be-tweox eow. litles ge-leafan. þæt ge hlafes næbbeð

9   ne understande ge gyt ne ne ge-þenceð þare fif hlafe ∧ þare fif þusende manne. ∧ hu fele wiliene ge naman?

10   ∧ þare seofe hlafen. ∧ fewer þusende manne. ∧ hu fele wilian ge namen?

11   Hwi ne on-gyte ge geot þæt ich ne saigde be hlafe warniað ^note eow fram þam beorman fariseorum ∧ saduceorum.

12   þa on-gæten hy &thaet; he ne sæde warniað fram hlafe beorman ac fram lare fariseorum ∧ saduceorum.

13    ^noteWitodlice þa com se hælend on þa dæles cesar&edia;&edia; philippi. ∧ axode hys leorning-cnihtes hwet seggeð ^note menn þæt sy mannes sunu.

14   Ða cwæðen hyo sume Iohannen þanne fulluhtere. sume heliam. sume ieremiam. oððe an þare witegan.

15   Ða sæide he. hwæt segge ge þæt ich syo.

16   Ða andswerede hym petrus. Þu eart þas lefiendes godes sunu.

17   þa andswerede hym se hælend. eadig ert þu simon culfran bearn. for-þan hyt þe ne openeð ne un-wreag flæsc ne blod ac min fader þe on heofene ys.

18   ∧ ich segge þe þæt þu ert petrus. ∧ ofer þisne stan ich ge-tymbrie mine chyrcan. ∧. helle gate ne magen on-gean þa.

19   Ænd þe ich sylle heofena riches kaigen. ∧ swa hwæt swa þu ofer eorþan gebindast. þæt beoð on hefene gebundon. ∧ swa hwæt swa þu un-bindst on eorþan. &thaet; beoð unbundon on heofene.

20    ^noteÞa bebead se hælend hys leorning-cnihtes þæt hyo nanen men ne sæden þæt he wære hælend crist.

21   Seððen he on-gan swutelian hys leorning-cnihten þæt he wolde faran to ierusalem. ∧ fele þinge þolian fram yldren ∧ bokeren. ∧ ealdor-mannen. þara sacerda ∧ beon of-slagen. ∧ þridden daige arisen.

22   And þa ge-nam petrus hine on-sundren. ∧ cweð to him. drihten ne ge-wurðe þæt.

23   þa be-seah he hine. ∧ cwæð to petre. gang befte me sathanas. wiðer-ræde þu ert me. for-þan þu nast þa þing þe synd godes ac þa þe synde manne.

24    ^noteÐa sæde se hælend hys leorning-cnihten. Gif hwa wile felgian me. wiðsake hine selfne. ∧ neme hys rode ∧ me felgie.

25   Soðlice se þe wile his sawle ge-hæle ge-don he hio for-spille. ∧ se þe wile hyo for me for-spille. se hyo fint.

26   hwæt fremað anigen men. þah he ealne middan-eard ge-strynieð ^note gif he his sawle for-wyrð þolieð. Oððe hwilc ge-wrixl sylð. se man for his sawle.

27   witodlice mannes sunu ys to cumene on his fæder wuldre mid hys ænglen. ∧ þanne agelt he æig-hwilcan be his agenen mede.

28   Soðlice ich segge eow sume synd her standende þe deað ne onberiað. ær hyo seoð mannes sune cumende on hys fæder riche. CHAPTER XVII.

1   ∧ æfter six dagen nam se hælend petrum ∧ Iacobum ∧ Iohanne his broðer. ∧ lædde hyo on-sunder on enne heahne munt.

2   ∧ he wæs geheoweð beforen heom. ∧ hys ansiene scan swa sunne. ∧ his reaf wæren swa hwite swa snaw.

3   ænd efne þa atywde moyses ∧ elias mid him sprekende.

4   þa cwæð petrus to hym. drihten god is us her to beonne. gif þu wilt utan wercan her þreo earding-stowen. þe ane. moyses ane. ∧ helie ane.

5   hym þa g&edia;t sprecende. ∧ soðlice þa briht-welcan hyo ofer-scan. ∧ þa efne com stefen of þam wolcne ∧ cwæð. Her ys min leofe sunu. on þan me well ge-likað. ge-hereð hine.

6   ∧ þa hye þis ge-hyrden his leorning-cnihtes hyo fellen on heora ansiene. ∧ hym swiðe adredden.

7   He ge-neahlahte þa ∧ hyo æt-ran ∧ heom to cwæð. Ariseð ∧ ne on-drædeð eow.

8   Þa hyo heora eagen up-&adia;hofen ne geseagen hyo nanne buton þanne hælend sylfne.

9   ∧ ða hyo of þa munte eoden se hælend heom be-bead. ∧ þus cweð. Nanen men ge þis ne seggen ær mannes sune of deaðe arise.

10   And þa axoden hys leorning-cnihtes hine Hwet seggeð ^note þa bokeres. þæt ge-berige ærest cuman heliam.

11   Þa andswerede he heom. Witodlice helias ys toward ∧ he ge-edniwað ealle þing.

12   Soðlice ich eow segge þæt hel&idia;as com ∧ hyo hine ne ge-cneowen. Ac hyo dyden embe hine swa hwæt swa hyo wolden. ∧ swa ys mannes sune eac fram heom to þrowienne.

13   Þa on-geaten hys leorning-cnihtes þæt he hit saigde be iohanne þam fulluhtere.

14   Ænd þa he com to þare manigeo him to ge-nehlahten sume ge-byggenden cneowen to-foren him ∧ cwæðen.

15   Drihten gemiltse minne sune. for-þan þe he ys wel-seoc. ∧ yfel þoleð. oft he falð on fyr. ∧ gelomlice on wætere.

16   ∧ ich brohte hine to þinen leorning-cnihten. ∧ hyo ne myhton hine hælen.

17   Ða andswerede he heom. Eale ge un-geleaffulle. ∧ þweore cneores. hu lange byo ich mid eow. hu lange for-bere ich eow? bringeð hine to me hider.

18   Ænd þa þredde se hælend hine. ∧ se deofel hine for-let. ∧ se cnapa wæs on þare tide ge-hæled.

19   Þa ge-neahlahten his leorning-cnihtes to hym. ∧ hym to cwæðen. digelice. Hwi ne mihte we hine ut-adrifen.

20   Ða cwæð he for heora ungeleaffulnysse. Soðlice on eornest ic eow segge. gyf ge hafden ge-leafan swa mycel swa senepes corn. ∧ ge cwæðen to þissen munte. far heonen. þanne ferde he. ∧ eow ne byeð anyg þing un-myhtig-lic.

21   Soðlice þis kyn ne beoð ut-adrifen buten þurh gebed ∧ fæsten.

22   Ða hyo wunedon on galilea. þa cwæð se hælend. Mannes sune is to syllene on manne hande.

23   ∧ hyo of-slað hine. ∧ he arist on þam þriddan daige. Þa wurðon hyo þearle ge-unrotsede.

24   Ænd þa he com to kafarnaum. þa ge-neahlahton to petre. þa þet gafel namen. ∧ þus cweðen. Eower lareow ne gylt he gafel.

25   þa cwæð he. gyse he deð. ∧ þa he com in-to þam huse. þa cwæð se hælend. Hwæt þincð ^note þe symon. æt hwam nymeð ^note kyninges gafol. oððe toll. of hire bernen. hwæðer þe of fremden.

26   Ða cwæð he of fremden. Ða cwæð he. Eornestlice þa barn senden frie.

27   þah-hwæðere. þæt we hi ne ^note unrotsige. g&adia; to þare sædia;. ∧ werp þinne angel ut ∧ nym þanne æreste fisc. ∧ his muð ge-opene. þu finst ænne penig on him. nym þanne ∧ syle for me ∧ for þe. CHAPTER XVIII.

1   On þare tide geneohlahton his leorning-cnihtas to þam hælende. ∧ cwæðen. Hwa wenst þu is eldre on heofene rice.

2   Ænd þa clypede se hælend enne geongling. ∧ sette on heora midlen

3   ∧ cweð. Soðlice ic segge eow. bute ge beon ge-cyrde ∧ ge-worðenne swa swa litlingas ne ga ge on heofena riche.

4   Swa hwylc swa hine eadmet. swa þes litling. se ys mare on hefene riche.

5   Ænd swa hwilc swa enne þellicne litlyng on mine naman on-fegð se on-fegð me.

6   Soðlice se þe be-swicð ænne of þissen litlyngen þe on me ge-lyfeð ^note betere hym ys þæt an cweornstan syo to hys sweoran ge-cnyt. ∧ sye be-sænced on sæs grund.

7   Wa þissen midden-earde þurh swikedomes. Neod ys þæt swicdomes cumen þeah-hwæðere wa þam men. þe swikedom þurh hine cymð.

8   Gyf þin hand oððe þin fot þe swikeð. acherf hine of. ∧ awurp hine aweig fram þe. Betere þe is &thaet; þu g&adia; wan-hal oððe halt to lyfe þanne þu hæbbe twa hande ∧ tweige fet. ∧ syo on eche fer ge-sent.

9   Ænd gyf þin eage þe swicað ahola hyt ut ænd awurp hyt fram þe. Betere þe ys mid anen eage on life to ganne. þanne þu syo mid twam asend on helle fer.

10   Warnieð eow þæt ge ne for-hugien ænne of þissen lytlingen þe ge-lefeð on me.

11   Soðlice mannes sune com to ge-hælenne þæt for-wærð.

12   Hwæt ys eow ge-þuht gyf hwylc man hæfð hund scepe ∧ hym losæð ^note an of þam. hu ne for-let he anan þa nigon ∧ hund-nigentig on þam munte. ∧ gæð ∧ secð þæt an þe for-wurð.

13   ∧ gyf hit ge-lympð þæt he hit fint. soðlice ic eow segge þæt he swiðre geblidsað for þam anum. þanne for þa nige ∧ hund-negentig þe n&adia; ne loseden.

14   Swa nis wille be-foren eowren fader. þe on heofene ys. þæt an for-wurðe of þysen litlingan.

15   Soðlice gyf þin broðer synegeð wið þe. g&adia; ∧ styr hine. be-twuxe þe ∧ hym sylfen. Gyf he þe ge-hyrð. þu ge-eðstaþelest þinne broðor.

16   Gyf he þe ne ge-hyrð. nym þanne gyt enne to þe oððe twegen. þæt ælc word stande on tweigre oððe on þreora ge-witnysse.

17   Gyf he þanne þe ne gehyrð. segge hit ge-fer-redene. Gyf he hine ne ge-hyrð syo he þe swa swa hæðene ∧ mannful.

18   Soðlice ich segge eow swa hwilce swa ge ge-bindað ofer eorþan þa beoð ge-bundene on heofene. ∧ swa hwilce swa ge ofer eorþan un-bindað. þa beoð on heofene un-bundene.

19   Eft ich eow segge gyf tweigen of eow ge-þwariað ofer eorðan be ælchen þinge þe hyo byddað. hyt ge-wurð hym of minan fæder þe on heofene ys.

20   Ðær tweigen oððe þreo synden on minen namen ge-gadered þær ich eom on heore midlene.

21   Ða ge-nehlahte petrus to hym ∧ cwæð. drihten gyf min broðer synegað wið me mot ic hit hym for-gyfan oððet seofe syþan.

22   Ða cwæð se hælend. ne segge ic þe oððe seofan siðas. ac oððe seofen hund-seofentig siðan.

23   For-þam ys heofene riche an-lich þam kyninge þe his þeowas ge-gaderede.

24   ∧ þa he &thaet; ge-rad sette. hym wæs an broht se him scolde teon þusend punde.

25   ∧ þa he næfde hwær-mid he hyt agulde. hym het his hlaford ge-syllan ∧ his wif ∧ his chyld. ∧ eall þæt he ahte.

26   Ða strehte se þeow hine. ∧ cwæð. Hlaford hafe ge-þyld on me. ∧ ich hit þe eall agylde.

27   Þa ge-miltsede se hlaford hym ∧ for-gef hym eall þanne gylt.

28   Ða se þeowe ut-eode he ge-mette hys efen-þeowan. se hym scolde an hund panegan. ∧ he nam hine þa ∧ for-þresmede hine. ∧ cwæð. Agyf þæt þu me scelt.

29   Ænd þa astrehte hys efen-þeowa hine. ∧ bæd hine. and þus cwæð. Ge-þyldiga. ∧ ic hit þe all agyfe.

30   He þa nolde ac ferde ∧ warp hine on cwærterne oððe &thaet; he him eall agulde ∧ gyfe.

31   Ða ge-seagen his efen (sic) þæt. þa wæren hyo swiðe ge-unrotsode. and coman ∧ sægden heore hlaforde ealle þa dæden.

32   Ða cleopede hys hlaford hine ∧ cwæð to hym. Eala þu leðra þeowa ealne þinne gelt ic þe for-gef for-þam þe þu me bæde.

33   Hu ne ge-berede þe ge-myltsian þine efen-þeowan. swa swa ich þe gemyltsede.

34   Ða wæs se hlaford eorre. ∧ sealde hine þam wicneren (sic). oð ðæt he eall agulde.

35   Swa doð min se heofenlice fæder gyf ge of eowren heorten eowren broðren ne for-gyfað. CHAPTER XIX.

1   Ænd þa se hælend ge-ændede þas spræche he ferde fram galil&edia;&edia; ∧ com on iudeissce ændes begeonden iordane.

2   ∧ him felgyde michele manega. ∧ he hy ge-hælde þær.

3   Ða genehlacten hym to farisei hine costniende. ∧ cwæðen. is alyfd anigen men his wif to for-latenn. for anigen þingen.

4   Ða andswerede he heom. ne ræde ge se þe on fruman worhte. he worhte wepman ænd wimman.

5   ∧ cwæð. For-þam se man for-læt fader ∧ moder ∧ hine to hys wife ge-þeot. ∧ beoð tweigen on anen flæsce.

6   Witodlice ne synd hyo twegen ac an flæsc. Ne ge-twæme nam (sic) man þa þe godd ge-samnode.

7   Ða cwæðen hyo. hwi het moyses syllan hiw-gedales boc ∧ hio forlæten.

8   Ða cwæð he moyses for eower heorte heardnysse lyfde eow eower wif to forlæten. Soðlice næs hit on fremde ^note swa.

9   Soðlice ic segge eow swa hwa swa for-læt hys wif buton forleigre ∧ oðer fettað se unriht-hameð. ∧ se þe for-læte after hym nymð. se unriht-hæmeð.

10   Þa cwæðen hys leorningcnihtes. Gif hit swa ys. þam men mid hys wife. ne fremeð ^note nane men to wifienne.

11   Þa cwæð he. ne under-foð ealle men þis word. ac þam þe hyt ge-seald ys.

12   soðlice synd be-listnode þe of heore moder innoðe cumað. ∧ eft synd be-listnode þe hye sylfe belistnodon for heofonum rice. under-nime se þe under-nymen mæg.

13   Þa wæren hym ge-brohte litlinges to. &thaet; he hys hand on hyo asette. ∧ hyo gebletsede. Ða þreatode hys leorning-cnihtes hyo.

14   Ða cwæð se hælend. læteð þa litlingas. ∧ nelle ge hyo for-beodan cuman to me. swilcre ys heofena rice.

15   ∧ þa he heom hys hand on asette. þa ferde he þanon.

16   ∧ þa ge-nehlahte hym an man to. ∧ cwæð. L&adia; gode lareow hwæt godes do ich þæt ich eche lyf hæbbe.

17   Ða cwæð he. Hwæt axost þu me be gode. An god is god. soðlice gyf þu wylt on lyf becuman heald þa bebode.

18   Þa cwæð he hwilce. Þa cwæð se hælend. ne do þu man-slyht. ne do þu unriht-hameð. ne stell þu. ne sæge þu lease gewytnesse.

19   wurðe þinne fæder ∧ þine moder. ∧ lufe þine nextan swa þe selfne.

20   Ða cwæð se geonga. Eall þis ich ge-heold. hwæt ys me gyt wana.

21   Þa cwæð se hælend. Gyf þu wylt beon fulf[r]emed ga ∧ be-chep al þæt þu hafst ∧ syle hyt þearfen. ∧ þonne hæfst þu goldhord on heofene. ∧ cum ∧ folge me.

22   Þa se gonge man gehyrde hys word. þa geode he unrot aweig. Soðlice he hæfde mycele ehte.

23   Witodlice se hælend cwæð to hys leorning-cnihten. Soðlice ich eow segge þæt ærfedlice se wælige gæð on godes riche.

24   ∧ æft ich eow segge þæt æþelicor beoð þam olfende to ganne þurh nædle eage. þanne se welega on heofene riche g&adia;.

25   Ða hys leorning-cnihtes þis ge-hyrdon. hyo wundreden ∧ cwæðen. hwa mæg þys ge-healden.

26   Ða "h;. se hælend un-æðelic þæt ys mid mannen. ac ealle þing synde mid gode æðelice.

27   Þa answerede petrus ∧ cwæð. Nu we for-leten ealle þing ∧ felgden þe. hwæt beoð us to mede.

28   Ða cwæð se hælend. Soð ich eow segge þæt ge þe me felgedon on æchnunge. þanne mannes sune syt on hys magen-þrimme. þæt ge sitteð ofer twelf settl. demende twelf mægðe israel.

29   ∧ ælc þe for-læt for minen namen hys hus oððe hys ge-broðre. oððe hys ge-swustre oððe fæder oððe moder. oððe wif oððe bearn. oððe land. be hundfealden he on-fehð lean ∧ hafð eche lyf.

30   Soðlice manega fyrmeste beoð ytemeste. ∧ ytemeste fyrmesta. CHAPTER XX.

1   Soðlice heofene rice ys ge-lic þam hyrdes ealdre. þe on ernemorgen ut-eode &adia;hyrian wyrhten on hys win-geard.

2   Ge-wordenre ge-cwydredene þam werhtan he sealde ælchen ænne pænig wið hys dæges weorke. he sente hyo on hys win-geard.

3   ∧ þa he ut-eode ymbe under-tide. he ge-seah oðre on stræte ydele standen.

4   Þa cwæð he. ga ge on minne win-geard. ∧ ic gyfe eow &thaet; riht beoð. ∧ hy þa eoden.

5   Eft he ut-eode embe þa syxten ∧ þa nigeþan tyde. ∧ dyde þam swa ge-lice.

6   Ða ymbe þa endlyftan tide heo (sic) ut-geode. ∧ funde oðre standende. ∧ þa sægde he. Hwi stande ge her ealne dayg ydele.

7   Ða cwæðen hye. for-þan þe nan mann us ne herde. Ða "h;. he gað on minne win-geard.

8   Soðlice þa hyt wæs æfen ge-worðen. þa sægde þas wingeardes hlaford hys ge-refen. Clepe þa werhtan. ∧ gyf heom heore mede. agyn fram þam ytemestan. oð þanne fyrmesten.

9   Eornestlice þa ða ge-comen þa ymbe þa ændlyften tide comen. þa onfengen hi ælch hys panig.

10   ∧ þa þe þær ær comen wenden þæt hyo mare scolden on-fon. þa on-fengen hyo sindrie paneges.

11   Ða ongunnen hyo murcnian ongean þanne heorde alder.

12   ∧ þus cwæðen. Ðas ytemestan worhtan ane t&idia;de. ∧ þu dydest hyo ge-liche us. þe bæren byrdene oððe þises dayges hæten.

13   Þa cwæð he andsweriende hyora anen. Eale þu freond ne do ich þe nane teonen. hu ne come þu to me to wyrcenne for ænne panig.

14   nym þæt þe þin ys ∧ g&adia;. ic wille þisen ytemestan gyfan eal swa mycel swa þe.

15   Oððe ne mot ic don þæt ic wille. hwader þe þin eage manfull ys. forþam þe ich g&odia;d eom.

16   Swa beoð þa fyrmestan ytemeste. ∧ þa ytemesta fyrmesta. Soðlice manega synde ge-clypede. ∧ feawe ge-corena.

17   Þa ferde se hælend to Ierusalem. ∧ nam hys leorning-cnihtes on-sundren ∧ þus cwæð to heom.

18   Nu we fareð to ierusalem. ænd mannes sune beoð ge-seald þare sacerda eldren ∧ bokeren. ∧ hyo ge-niðeriað hine to deaðe.

19   þeoden to bisemerienne. ∧ to swingenne. ∧ to ahonne. ∧ þam þridde daige he arist.

20   Ða com to hym zebedeis bearne moder mid hire bearnen. hyo ge-eadmedende ∧ sum þing fram him byddende.

21   Ða cwæð he. hwæt wilt þu. Ða cwæð hye. sege þæt þas twege mine sunas sittan an on þinen swiðren healfe. ∧ se oþer on þinen wenstron on þinen rice.

22   Ða andswerede heom se hælend. gyt nyston ge hwæt gyt byddeð. mugen gyt drinken þanne calic ðe ic to drinken hæbbe. Ða cwæðen hye wit mugen.

23   Ða cwæð he. witodlice gyt minne calic drinkeð. to sittenne on mine swiðre healfe oððe on wenstren nis me inc to sellenne. ac þan þe hit fram minen fæder gegarewed ys.

24   ∧ þa þa teon leorning-cnihtes gebolgen wið þa twegen broðren.

25   Þa clypede se hælend hyo to hym ∧ cwæð. Wite ge þæt ealdormen wealdeð heora þeode. ∧ þa þe synd ealdran hæbbed anweald on heom.

26   ne beoð swa be-twex eow. ac swa hwilc swa wile betweox eow byon eldra syo heo eowre þeing.

27   ∧ se þe wile beo-tweox eow beon fyrmest syo he eower þeow.

28   Swa mannes sune ne com þæt hym man þenode. ac þæt he þenode ∧ sealde hys sawle lyf to alesendnysse for manegen.
Ge wilniað to ge-þeonne on gehwaden þinge. ∧ to beon ge-wunod on þam mæsten þingen. Witodlice þanne ge to reorde gelaðode beoð ne sytte ge on þam fermestan sætlen. þe lest þe arwurðore wer æfter þe cume. ∧ se husbunde hate þe arisan ∧ ryman þam oðren ∧ þu beo ge-scend. gyf þu sitst on ge-reorde on þam ytemestan setle. ∧ æfter þe cymð oðer gebeorn. ∧ se laðiende cweð to þe site innor leof. þanne byoð þe arwurdlicor. þanne þe man utter scufe.

29   ∧ þa he ferde ^note fram ierico hym felgde mycel maniga.

30   ∧ þa sæten twegen. blinde wið þanne weig. ∧ hyo ge-herden þæt se hælend þær forð-ferde. ∧ þa clypeden hyo to hym and cwæðen. drihten ge-miltse unc dauiðes sune.

31   Ða bed syo manige heom þæt hyo swugedon. þa clepedon hyo þæs þe mare. Drihten ge-miltse unc dauiðes sune.

32   Ða stod se hælend ∧ clypede hyo to hym ∧ cwæð. hwæt wille git þæt ic inc do.

33   Þa cwæðen hio. Drihten þæt uncor eagen seon ge-openede.

34   Ða ge-miltsede he heom. ∧ heora eagen æt-ran. ∧ hyo ge-seagen. ∧ felgedon hym.

CHAPTER XXI.

1   Ænd þa he ge-neahlahte ierusalem. ∧ com to bethfage. to oliuete dune. þa sente he his twegan leorning-cnihtes

2   ∧ saigde heom. Fareð to þam castelle þet foren on-gen eow ys. and þanne sone finde ge ane assene ge-teiggede. ∧ hire folen mid hire. un-tegeð hio. ∧ ladeð to me.

3   ∧ gyf hwa anyg þing eow to-cweð. seggeð þæt drihten hafeð þises neode. þanne for-let he eow rædlice.

4   Eall þis wæs geworðen þæt wære ge-filled þæt þurh ysaiam þanne witega ge-cweðen wæs.

5   Seggeð heahnysses dohter nu þin kyning kymð þe to. ge-dafte ∧ rit uppon tamere assene ∧ hire folan.

6   ∧ þa ferde hys leorning-cnihtas ∧ dydon swa he heom be-bead.

7   ∧ lædde þa assene to hym ∧ hire fola. ∧ leigdon heora reaf uppon hyo ∧ setten hine on-ufon.

8   Witodlice þæt folc spretton heora reaf on þanne weig. sume heowan þare treowa boges ∧ streoweden on þanne weig.

9   þæt folc þe þær be-fore ferde. ∧ þæt þe þær-æfter ferde clypeden ∧ cwæðen. hal syo þu dauiðes sune. Syo ge-bletseð seþe com on drihtenes naman. Syo hym hal on hahnessum.

10   Ða he ferde to ierusalem þa warð eall syo burhware onstired ∧ cwæðen. hwæt ys þes.

11   þa cwæð þæt folc. þis is se hælend witege of nazareth on galilea.

12   Þa se hælend in-to þam temple eode. he adraf ut ealle þa þe cheapeden innan þam temple. ∧ þare mynetere scameles. ∧ heora setle þare þe culfran sealden he tobræc.

13   ∧ cwæð te heom. hit ys awriten min hus ys bed-hus. Witodlice ge worhten &thaet; to þeof-coten.

14   Ða eoden to hym þa blinde ∧ þa healte ∧ he hyo ge-hælde.

15   Witodlice þa þare sacerda ealdres ∧ þa bokeres ge-seage þa wundre þe se hælend worhte. ∧ gehyrden hu þa chyld clepedon on þam temple ∧ cwæðen sy dauiðes sune hal. þa wæren hyo eorre.

16   ∧ cwæðen. ge-herst þu hwæt þas cweðeð. þa cwæð he. witodlice ne rædden ge næfre þa fulfremedesten lof of chyldren. ∧ of sacerda muðe ^note.

17   ∧ he for-lædia;t hyo þære. ∧ ferde of þare berig to bæthanie ∧ lærde hie þar be godes rice.

18   On morgen þa he eft to þare berig for. þa hingrede hym.

19   ∧ he ge-seah an f&idia;c-treow be þa weige. þa eode he to hym. ∧ ne funde on hym bute þa leaf ane. Ða cwæð he. ne wurðe næfre of þe wæstme akenned. Ða sone for-scranc þæt fic-treow.

20   ∧ hys leorning-cnihtas wundredon ∧ cwæðen lokið nu hu rædia;dlice þæt fic-treow for-scranc.

21   Ða andswerede he heom ∧ cwæð. Soð ic eow segge gyf ge hæbbeð ge-leafen ∧ ge ne tweonie ne do ge þæt an be þam f&idia;c-treowe. ac eac þah ge cweðen to þisen munte ahefe þe upp ∧ fall innan þa sædia;.

22   ∧ ealles þas þe ge byddeð. eow beoð ge-teiþað gyf ge lefæð.

23   Ða he com in-to þam temple þa comen þare sacerda aldres him to. ∧ cwæðen. On hwilces mihte wyrcst þu þas þing. ∧ hwa sealde þe þisne anweald.

24   þa andswerede se hælend ∧ cwæð. ∧ ic acsiege eow ane spæce. Gyf ge þa spræce me seggeð. þanne segge ic eow on hwilcen anwealde ic þas þing werche.

25   Hwæðer wæs iohannes fulluht þe of heofene þe of mannen? Ða cwæðen hyo beo-tweoxe heom. Gyf we seggað of heofene. þanne cweð he. for hwan ne ge-lyfde ge hym.

26   Gyf we seggeð of mannen. we on-drædeð þis folc. Ealle hyo hafden iohanne for ænne witega.

27   Ða andsweredon hyo. ∧ cwæðen. we nyten. Þa cwæð he. ne ich eow ne segge of hwilcen anwealde ich þas þing wyrche.

28   Hu þincð eow. An man hafde twege sunes þa cweð he to þam yldran suna. ga ∧ wyrc to-day on mine win-gearde.

29   Ða cwæð he ich nelle. eode þah seððan to þam wingearde.

30   Ða cwæð he all-swa to þam oðren. Ða andswerede se hym ∧ cwæð. hlaford ich g&adia;. ∧ ne eode swa-þeah.

31   hwæðer þare tweire dyde þas fæder willen. Ða cwæden hyo se æftrere. Ða cwæð se hælend to heom. Soð ich eow segge &thaet; manfulle ∧ þa myltystran gað be-foren eow on godes riche.

32   Iohannes com on rihtwisnesse weige. ∧ ge ne ge-herden hine. Witodlice manfulle ∧ myltistran ge-lyfden. ∧ ge ge-seagen ∧ ne dydon syððan nane deadbote þæt ge ge-lyfdon on hym.

33   Ge-herað nu oðer byspel. Sum hyrdes ealdor wæs. se plantede wingeard. ∧ be-tynde hine ∧ sætte þær-on winwrengen ∧ ge-tymbrede ænne stepel. ∧ ge-sette þane mid eorðetylian. ∧ ferde on eall-þeodignysse.

34   Ða þare wæstme t&idia;d neohlahte. þa sende he hys þeowas to þam eorðtilian þæt hyo on-fengen hys wæstmes.

35   Ða namen hyo hys þeowas. ∧ swungen sume. ∧ sumne hyo of-slogen. sumne hyo of-torfoden.

36   Ða sende he eft oðre þeowas selre þanne þa formere wæron. þa dyden hyo þam ge-liche.

37   Eft nexstan he sende hys sune heom to. ∧ cwæð. Hyo for-wandigeð þæt hyo ne doð minen sunen swa.

38   Witodlice þa þa tylien þanne sune ge-seagen þa cwæðen hyo be-twuxe heom. Þes ys se earfedneme uton gan ∧ of-slean hine. ∧ hæbben us hys ehte.

39   Ða namen hyo ∧ of-slogen hine. ∧ awurpen wið-uten þanne win-geard.

40   Hwæt doð þes wingeardes hlaford. þan eorðe-tylian þanne he cymð.

41   Ða cwæðen hyo. he for-deð þa yfele mid yfele. ∧ ge-sett hys wingeard mid oðre tylian. þe him his wæstmen heore t&ydia;don agyfen.

42   Ða cwæð se hælend ne redde ge næfre on ge-writen. Se stan þe þa tymbrienden awurpen. ys geworðen on þare hyrnan heafde. Ðys is fram drihtene ge-worðen ∧ hit is wunderlich on eowre ^note eagen.

43   forþan ic segge eow. þæt eow beoð æt-broiden godes rice. ∧ beoð ge-seald þare þeode þe hyo earnieð.

44   Ænd se þe falð uppe þisne stan. he beoð to-brised. ∧ he to-bryseð þane þe he on-uppen falð.

45   Ða þa sacerda ealdres. ∧ þa farisei. þis byspell ge-herdon. þa on-geatan hyo þæt he hyt sægde be heom.

46   Hyo sohten hyne ∧ ondrædden þæt folc. for-þam þe hyo hæfden hyne for ænne witegan. CHAPTER XXII.

1   Ða saigde he heom oðer byspel. ∧ þus cwæð.

2   Heofena rice is gelic geworðen þam kynge þe makede hys sunes bridgyfte.

3   ænd sente hys þeowas. ∧ clypede þa ge-laðoden to þam gyftan. þa nolden hyo cumen.

4   Ða sende he eft oðre þeowes ∧ sæde þam ge-laðeden ^note. nu ich gegerewede mine feorme. mine fearres ∧ mine fugeles syndde of-slagene ∧ ealle mine þing synde gearewe cumað to þam gyftan.

5   Ða forgemden hyo þæt. ∧ fyrden sum to hys tune. sum to hys mangunge.

6   ∧ þa oðre namen hys þeowes. ∧ mid teonan ge-swencten ∧ of-slogen.

7   Ða se kyng þæt ge-hyrde. þa wæs he eorre ∧ sænde his heretoge ∧ for-dyde þa manslagen. ∧ heora burh for-bærnde.

8   Ða cwæð he to hys þeowas. Witodlice þas gyften synden gearewe ac þa þe ge-laðode wæron ne sinden wurðe.

9   Gað nu witodlice to weoggelæten ∧ clepiað to þisse gyftan swa hwilce swa ge ge-meton.

10   Ða eoden þa þeowes ut on þa wegas ∧ ge-gaderedon ealle þa þe hyo ge-metton gode ∧ yfele. Ða wæron þa gyfton-hus. mid sittenden mannen ge-felledde.

11   Þa eode se kyng in. þæt he wolde ge-seon þa þe þær sæten. þa ge-seah he þær ænne man þe næs mid gyftlicen reafe ge-scred.

12   Þa cwæð he, La freond hu-mæte eodest þu in. ∧ næfdest gyftlic reaf. Ða ge-swigeode he.

13   Ænd se cyng cwæð. to his þeignen. ge-bindað hys handen ∧ hys fet. ∧ wurpeð ^note hine on þa uttren þeostran. þær beoð wop ∧ toðe gristbitung.

14   Witodlice manega synde ge-laðede &adia;c feawe ge-corene.

15   Ða ongunne þa farisei. ræden þæt hyo wolden þanne hælend on his sprace be-fon.

16   Ða senden hyo hym heora leorning-cnihtas to mid þam herodianissen ∧ þus cwæðen. Lareow we witon þæt þu ert soðfæst. ∧ þu lærst godes weig. mid soðfæstnysse ∧ þu ne wandest for nane men. ne þu ne be-sceawast nanes mannes had.

17   Saige us hwæt þincð ^note þe ys hyt alyfed þæt man caisere gafel sylle. þe na?

18   þa se hælend heora facne ge-hyrde þa cwæð he. la lickeres hwi fandige min.

19   atewiað me þas gafeles menet. Ða brohten hyo him enne panig.

20   Ða cwæð se hælend to heom. Hwas anlicnysse is þis. ∧ þis ofer-gewrit.

21   Hyo cweðen þas cayseres. Ða cwæð he agyfeð þan caysere þa þing þe þas cayseres synde. ∧ gode þa þing þe godes synt.

22   Ða hyo &thaet; ge-hyrdon ða wundreden hyo. ∧ for-leten hine ∧ ferden on-weig.

23   On þam dagen comen to him saducei. þa seggeð &thaet; nan ariste ne syo. ∧ hyo axoden hine

24   ∧ cwæðen. Lareow Moyses sæde gif hwa dead syo ∧ barn næbbe. &thaet; his broðer nymed hys wif ∧ streoned him bærn.

25   Witodlice mid us wæren seofe ge-broðre. ∧ se forme fette wif. ∧ forð-ferde. ∧ lefde his broðer hys wif buton bearne.

26   ∧ se oðer alswa. ∧ se þridde. ∧ swa oððe þe seofende.

27   þa æt þan sefemestan forð-ferde &thaet; wif.

28   hwilces þas þare seofene byð &thaet; wif on þam ariste. ealle hyo hædden hy.

29   þa andswerede se hælend heom. ∧ cwæð. ge dwelied ∧ ne cunnan halig ge-write. ne godes magen.

30   Witodlice ne wifiað hyo. ne hyo ne cheorliað. on þam ariste. ac hyo synd swilce godes engles on heofene.

31   Ne rede ge be deadere manne ariste. &thaet; eow fram gode ge-saigd wæs.

32   Ic eom abrahames god. ∧ ysaaces god. ∧ iacobes god. nis god na deadre manne ac libbendre.

33   þa &thaet; folc &thaet; ge-hyrde þa wundredon hyo hys lare.

34   Þa þa fariseiscan ge-hirdon &thaet; he het þa saduceisscen stille beon. þa eoden hyo to-gadere.

35   ∧ an þe wæs þare lage lareow axode hine. ∧ fandede hine þus cweðende.

36   Lareow hwæt is &thaet; mæste be-bod on þare lage.

37   Ða cwæð se hælend. Lufe drihten þinne god on ealre þinre heorten. ∧ on alre þinre sawle. ∧ on eallen þine mode.

38   &thaet; is &thaet; mæste ∧ &thaet; fyrmeste be-bod.

39   Oðer is þan gelic lufe þine nextan swa swa þe selfne.

40   On þisen twam be-boden beoð ge-fyld eal sy lage.

41   Ða þa fariseiscan gegaderede wæren þa cwæð se hælend.

42   Hwæt þincð eow be criste. hwas sune is he. hyo cwæðen dauiðes.

43   Ða cwæð se hælend. hwi clypað dauid hine on gaste drihten ∧ cweð.

44   Drihten cwæð to minen drihtene. site on minen swiðren healfe. oððet ic sette þine feond þe to fot-scæmele.

45   Gif dauið hine on gaste drihten clypað. hu is he his sune.

46   Ða ne myhton hyo him nan word andswerian. ne nan ne dorste of þam daige hym nan þing mare axien. CHAPTER XXIII.

1   Þa spræc se hælend to þam folke. ∧ to his leorning-cnihten.

2   ∧ "h;. bokeres. ∧ pharisei. sæten ofer moyses lareow-setl.

3   healdeð ∧ wyrcað swa hwæt swa hyo seggað. ∧ ne do ge na æfter heore wercan. Hyo seggeð ∧ ne doð

4   hyo bindeð hefige byrdene. þe man abere ne mæg. ∧ leggeð þa up-on mannen exlan. ∧ nelled hie þa mid heora fingre æt-hrinan.

5   Ealle heore werc hyo doð &thaet; men hyo ge-seon. hyo tobredeð heora halsbec. ∧ marsiað heora reafe fnæde.

6   Hyo lufieð þa fermestan setlen on beorscipan. ∧ þa fermeste lareow-setlen on ge-samnengen.

7   ∧ &thaet; hy men grete on stræten. ∧ &thaet; hy man manne lareowes nemnie.

8   Ne gerne ge &thaet; man eow lareowes nemnie. An ys eower lareow. Ge synde ealle ge-broðre.

9   ∧ ne nemnie ge eow fæder ofer eorðan. an ys eower fæder se þe on heofene ys.

10   Ne eow man ne nemnie lareowes. for þam ane crist ys eower lareow.

11   Se þe eower yldest byo. syo se eower þeing.

12   Witodlice se þe hine up-&adia;hefð. se beoð ge-neþered. ∧ se þe hine selfne ge-eadmet. se beoð up-ahafen.

13   Wa eow bokeras ∧ farisei lickeras for-þam ge be-lukeð heofene rice be-foran mannen. Ne ge in ne gað. ne ge ne geþafiað. &thaet; oðre ingan.

15   Wa eow bokeres ∧ farisei liceteras for-þam. ge befareð sædia;. ∧ eorðan &thaet; ge don ænne ealðeodigene. ∧ þanne he ge-wurðin beoð ge ge-doð hine helle bearn. twifealdlicor þanne eow.

16   Wa eow blinde liceteras ge seggeð swa hwylce swa swereð on temple &thaet; is naht. swa hwa swa swerað on þas temples golde. se ys sceldig.

17   Eale ge desigen ∧ blindan hwæðer ys mare ðe &thaet; gold þe &thaet; tempel þe &thaet; gold halgað.

18   ∧ swa hwa swa swereð on þam weofede &thaet; ys naht. Swa hwilc swa swereð on þare ofrunge þe ofer &thaet; weofed ys se is geltig.

19   Eale ge blinde hwæðer is mare þe offreng þe &thaet; weofod þe ge-halgod þa offrenge.

20   Witodlice se þe swereð on weofode. he swereð on him ∧ on eallen þan þe him ofer synt.

21   ∧ se þe swereð on temple he swereð on him. ∧ on þam þe him on eardiað.

22   ∧ se þe swereð on heofenan he swereð on godes þrim-settel. ∧ on þam þe ofer &thaet; sit.

23   Wa eow bokeres ∧ farisei. liceteres ge þe teoðiað mintan dyle ∧ cumin ∧ for-leten þa þing þe synde hefegeren. þære lage dom. ∧ mildheortnysse. ∧ geleafan. þas þing hit geberede. &thaet; ge dydon. ∧ þa oðre ne for-leten.

24   La blinde latteowas ge drenieð þanne gnet aweig. ∧ drinceð þa olfend.

25   Wa eow bokeres. ∧ farisei liceteras. for-þam ge clænsiað &thaet; wið-utan þas calices ∧ disscas. ∧ ge synt innan fule reaflakes ∧ unclænnysse.

26   Eala þu blinde fariseus. clænse ærest &thaet; wið-innan ys. calices ∧ discas (sic) &thaet; hit sye clæne þæt wið-uten ys.

27   Wa eow bokeres ∧ pharisei liceteras. for-þam ge synde gel&idia;c hwite beriene. þa þinceð mannen uten wlytige. ∧ hyo sinden innan fulle deadera banen. ∧ ealre felðe.

28   ∧ swa ge atewiað uton mannen riht-wisnisse. innen ge synd fulle licetenge ∧ unrihtwisnysse.

29   Wa eow bokeres ∧ farisei liceteras. ge þe tymbrieð witegene byregene. ∧ glencgað rihtwisere ge-mynd-stowe.

30   ∧ ge cwæðeð gyf we wæron on uren fæderen dagen nære we heora ge-feren on þare witegane blodes gyte.

31   Witodlice ge synd eow sylfe to ge-witnesse. &thaet; ge synd þare bearn. þe of-slogen þa witegen.

32   ∧ ge-fylle ge &thaet; ge-met eowra fædera.

33   Eale ge næddra ∧ neddrena kyn. hwi fleo ge fram helle dome.

34   Ic sende to eow witegan ∧ wise bokeres. ∧ ge hyo of-sleað. ∧ hoð ∧ swingeð on eowren somnungan. ∧ ge hye ehtað of bery an berig.

35   þæt ofer eow cume ælc rihtwis blod. þe wæs agoten ofer eorðan. fram abeles blode þas rihtwisan. oððe zacharias blode barachias sune. þane ge of-slogen be-tweox þam temple ∧ þam weofede.

36   Soð ic segge eow. ealle þas þing cumeð ofer þas cneornisse.

37   Eala ierusalem eala ierusalem þu þe þa witegan of-slyhst. ∧ mid stanen of-torfest þa þe to þe asende synden. Swiðe oft ic wolde þine bearn gegaderian swa syo henn hyre chikene under hyre fiþera gegadereð. ∧ þu noldest.

38   Witodlice nu beoð eower hus eow weste for-lætene.

39   Soð ic segge eow ne seo ge me heonan-forð ær þam þe ge seggen syo ge-bletsod se þe com on drihtnes namen. CHAPTER XXIV.

1   ∧ þa se hælend eode ut of þam temple. him to ge-nehlahten his leorning-cnihtes &thaet; hy him atewede þas temples getymbringe.

2   þa andswerede he heom. ∧ "h;. Geseo ge eal þis. Soð ic segge eow. ne beoð hær be-lyfd stan uppon stane þe ne beoð to-worpen.

3   Þa he set up-on oliuetes dune. þa comen hys leorning-cnihtes digelice. ∧ cwæðen. Sege us hwanne þas þing ge-wurðen. ∧ hwilc tacen syo þines to-kymes ∧ worlde ge-ændenge.

4   Þa andswerede he heom. ∧ "h;. Warniað &thaet; eow nan ne be-swike.

5   Manega cumeð on minen namen ∧ cweðeð. Ic eom crist. ∧ be-swicað manege.

6   Witodlice ge ge-hyreð feoht ∧ ge-feohta hlisan. warnieð &thaet; ge ne beon ge-drefaðe. Ðas þing sculen gewurðen. ac nys þanne geot se ænde.

7   Þeod winð ongen þeode. ∧ rice ongean rice. ∧ man-cwalmes beoð. ∧ hungres wide geon land. ∧ eorðe steriunge.

8   Ealle þas þing synt þare sare anginne.

9   Þonne syllað hy eow on gedrefednysse. ∧ of-sleað eow. ∧ ealle men eow hatigeð for minen namen.

10   ∧ þanne beoð manega ungetreowsede ∧ be-lawað be-tweox heom. ∧ hatigeð heom be-tweonen.

11   ∧ manege lease witegan cumeð. ∧ be-swicað manega.

12   ∧ for-þam þe unrihtwysnesse rixað manegera lufe &adia;colað.

13   Witodlice seþe þurh-wuneð oð ende se beoð hal.

14   ∧ þis godspel byð boded ofer ealle eorðan. on witnyssen eallen þeoden ∧ þanne cymð seo ge-endunge.

15   Þanne ge ge-seoð þa on-sceonunge þare toworpednisse þe s&edia; w&idia;tege ge-cwæð daniel. þa he stod on haligre stowe. on-gyte se þe hit ræt.

16   Fleon þanne to munten þa þe on iudea lande synt.

17   ∧ se þe is uppon his huse. ne ga he niðer. &thaet; he æny þing on his huse fecce.

18   ∧ seþe is on akere. ne cyrre he &thaet; he hys tuneken nyme.

19   Wa eacniendon ∧ fedendon on þam dagen.

20   Biddeð &thaet; eower fleam on wintre oððe on reste-daige ne ge-wurðe.

21   Witodlice þanne byð swa micel gedeorf swa nes ^note on midden-eardes fruman oð þis. Ne nu ne gewurð ^note.

22   ∧ buten þa dages ge-scerte wæron nære nan man hal ge-worðen. Ac for þan gecorenan þe he ge-cheas. þa dages beoð ge-scyrte.

23   þanne gyf eow hwa segð nu crist ys her. oððe þær. ne ge-lyfe ge heom.

24   þanne cumeð lease cristes ∧ lease witegen. ∧ doð micel taken. ∧ forbæcne &thaet; þa beoð on ge-dwolen ge-lædde. Gyf hyt beon mæg þe gecorene wæren.

25   Witodlice ic hit eow for-saigde.

26   Gif hyo eow seggeð her he is on west-cynne ne fare ge ut. gyf hyo seggeð her he is on þurh-faren ne gelyfe ge.

27   Witodlice swa swa liht ferð fram east-dæle ∧ ætyð oð wæst-dæl swa byð mannes sune to-cyme.

28   Swa hwær swa holt ^note byð þider beoð earnes gegaderede.

29   Sona æfter þare daige drefednisse syo sunne beoð for-dworken. ∧ se mone his leoht ne sylð. ∧ steorran falleð of þare heofena. ∧ þare heofene mægene beoð astyrede.

30   ∧ þanne ateweð ^note mannes sune tacnen on heofenen. ∧ þanne wepað ealle eorðan mægða. ∧ ge-seoð mannes sune cumende on heofenan gen&idia;pod mid mycele mægna ∧ mægðrimna (sic).

31   ∧ he asent hys ængles mid beman. ∧ mycelre stefne. ∧ hyo ge-gaderieð hys gecorene of feower midden-eardes enden. of heofene heahnysse oððe hire ge-mære.

32   Leorniað byspell be þam fic-treowe þanne his twi byð hnesce. ∧ leaf akenned ge witen &thaet; sumer is gehende.

33   ∧ wite ge swa þanne ge þas þing geseoð &thaet; he ys on duren ge-hende.

34   Soð ic segge eow &thaet; þes cneorys ne ge-wit ær þam ealle þas þing ge-wurðan.

35   heofene ∧ eorðe gewitoð. witedlice mine word ne gewiteð.

36   Nat man be þam daige ne be þare tide. ne forðan engles. buton fæder ane.

37   Witodlice swa swa on n&odia;es dagen wæs. swa byð mannes sune to-cumene.

38   swa hyo wæren on ðam dagen ær þam flode etende ∧ drinkende ∧ wifiende ∧ gyfte syllende oð þanne daig þe n&odia;e on þam earce eode.

39   ∧ hy nysten ær &thaet; flod com ∧ nam hyo ealle. swa beoð mannes sune to-cumene.

40   þanne beoð twegen on acere an beoð genumen. ∧ oðer beoð læfð (sic).

41   Twegen beoð æt cweorne grindende. an beoð numen ^note ∧ oþer byð lefed ^note. Twegen beoð on bedde. an byð genymen. ∧ oþer byð lefed ^note.

42   Wakieð witodlice forþan þe ge nyton on hwilcere tyde eower hlaford cuman wile.

43   Witoð ^note &thaet; gyf þas hyrdes ealdor wiste on hwilcere tyde se þeof to-ward wære witodlice he wolde wakian. ∧ nolde geþafian &thaet; man his hus under-dulfe.

44   ∧ forþan beon ge. gearewe. for-þam þe mannes sune wile cumen on þare tyde þe ge nyten.

45   Wenst þu hwa sye ge-treowe ∧ gleaw þeow. þanne ge-sett hys hlaford ofer his hyred. &thaet; he heom on tyde mete sylle.

46   Eadig ys se þeow þe his hlaford hine gemet þus doende. þanne he cymð.

47   Soð ic eow segge &thaet; ofer eall &thaet; he ag he hine sett.

48   Gyf se yfela þeow þencð on his heorten ∧ cwyð. mi hlaford aferreð his kyme.

49   ∧ aginð beaten his efen-þeowas. ∧ ett ∧ drincð ^note mid druncenan.

50   þanne cymð þas weales hlaford on þam daige þe he ne wenð. ∧ on þare tyde þe he nat.

51   ∧ to-dælð hine. ∧ asett his dæl mid liketeran. þær beoð wop ∧ toke (sic) grist-bitunge.

CHAPTER XXV.

1   Þanne beoð heofene rice gelic þam teon femnen. þe þa leoht-faten namen ∧ ferden on-gen þanne bredgumen. ∧ þare brede.

2   Heora fif wæren desige ∧ fif gleawe.

3   Ac þa fif desyge namen lihfaten (sic) ∧ ne namen nenne ele mid heom.

4   Ða gleawe namen ele on heora leoht-faten.

5   Ða se bredgume ylecede. þa n&idia;peden hyo ealle ∧ slepen.

6   Witodlice to middere nihte man cleopede ∧ cwæð. nu se bredguma kymð fareð him to-genes.

7   Ða arisen ealle ða femnen ∧ glendon heora leoht-faten.

8   Ða cwæðen þa dysige. to þan wisan. Selleð us of eowre ele. for-þan ure leoht-faten senden &adia;cwencte.

9   Þa andsweredan þa wise. ∧ cwæðen. nese þe læs þe we ∧ ge nabben ge-noh. Gað to þam chepinge. ∧ beggeð eow ele.

10   Witodlice þa hyo ferden ∧ wolden byggen. þa com se bredgume. ∧ þa þe gearewe wæron eode in mid þam bridgume to þam giftan. ∧ syo duru wæs be-loken.

11   Þa æt nextan comen þa oðre femnan ∧ cwæðen. Drihten drihten læt us in.

12   Þa andswerede he heom ∧ cwæð. Soð ic eow segge ne can ic eow.

13   Witodlice wakiað. for-þan þe ge nyten ne þanne daig ne þa tide.

14    ^noteSum man ferde on ealðeodinisse ∧ cleopede hys þeowas. ∧ be-tacte heom hys ehte.

15   ∧ anen he sealde fif pund. sumen twa. sumen an. &adia;ihwilce be his agene mægene ∧ ferde sone.

16   Ða ferde se þe þa fif pund under-feng ∧ ge-streonede oðre fife.

17   ∧ ealswa se þe þa twa under-feng. ge-streonede oðer twa.

18   Witodlice se þe &thaet; an under-feng. ferde ∧ be-dalf hit on eorðan. ∧ be-hydde hys hlafordes feoh.

19   Witodlice æfter michele fyrste. com þare þeowa hlaford ∧ dihte heom ge-ræd.

20   Ða com se þe fif pund underfeng. ∧ brohte oðre fif. ∧ cwæð. Hlaford fif pund þu sealdest me. nu ic gestreonede oðre fife.

21   þa cwæð his hlaford to him. Beo blyðe þu gode þeow ∧ ge-treowa for-þan þe þu wære ge-treowe ofer litle þinge. ic ge-sette þe ofer mycele ga in-to þines hlafordes blitse.

22   Þa com se þe twa pund underfeng. ∧ cwæð. Hlaford twa pund þu me sealdest. n&udia; ic hæbbe ge-streonod oðer twa.

23   Ða cwæð his hlaford to him. Ge-blissa þu gode þeowa. ∧ ge-treowa. for-þan þe þu wære ge-treowa ofer feawe. ofer fele ic þe sette. ga on þines hlafordes blisse.

24   Ða com se þe an pund under-feng. ∧ "h;. Hlaford ic wat &thaet; þu ert hard man. þu ripst þær þu ne seowe. ∧ gaderest þær þu ne sprengdest.

25   ∧ ic ferde ofdræd. ∧ be-hedde þin pund on eorðan. her þu hæfst &thaet; þin ys.

26   Ða andswerede his hlaford him ∧ cwæð. Þu efela þeow ∧ slawe. þu wistest þæt ic ripe &thaet; ic ne sawe. ∧ ic gaderie &thaet; ic ne stredde.

27   hit ge-byrede &thaet; þu be-fæstest minne feoh meneteren. ∧ ic name þanne ic come &thaet; min is mid þam gafele.

28   Anymeð þæt pund æt hym ∧ silleð þan þe me þa tyen pund brohte.

29   Witodlice ælcen þare þe hafð man sylð. ∧ he hafð ge-noh. Þam þe næfð &thaet; him þincð &thaet; he hæbbe. &thaet; him byoð æt-broden.

30   awurpað þanne unnyttan þeowan on þa utran þeostran. þær beoð wop. ∧ toþe gristbitunge.

31    ^noteWitodlice þanne mannes sune kymð on hys mægen-þrimme. ∧ ealle ængles mid hym. þanne syt he ofer his mægen-þrimmes setel.

32   ∧ ealle þeode beoð toforen him ge-gaderede. ∧ he asyndreð hyo heom be-tweonen. swa swa se heorde asyndreð ^note þa scep fram þa ticchenan.

33   ∧ he ge-set þa sceap on hys swiðren healfe. ∧ þa ticcene on his wenstren healfe.

34   [þa sæde se kyng to þan þe on his swiðren waren] ^note cumeð ge ge-bletsede mines fæder. ∧ onfoð ^note þa rice þe eow ge-garcod ys of midden-eardes fremðe.

35   Me hingrede. ∧ ge me sealden æten. me þyrste. ∧ ge me sealden drincan. ic wæs cume ∧ ge me in-laðode.

36   ic wæs nacod. ∧ ge me scredden. ic wæs untrum ∧ ge eoden to me. ic wæs on cwarterne ∧ ge comen to me.

37   Ðanne andsweriað þa rihtwise ∧ cwæðað. Drihten hwænne geseage we þe hingriende. ∧ we þe feddan. þerstende. ∧ we þe drenc sealde.

38   hwanne ge-seage we &thaet; þu cume wære. ∧ we þe in-laðedon. oððe nacod ∧ we þe scriddan

39   oððe on cwarterne ∧ comen to þe.

40   þanne andswereð ^note se kyng heom. ∧ cweð to heom. Soð ic eow segge. swa lange swa ge dyden anen of þisen minen lesten ge-broðren swa lange ge hyt dyden me.

41   Þanne sægð he þan þe beoð on hys winstren healfe. Ge-witeð aweregede fram me. on þæt eche fyr þe ys deofle ∧ hys englen ge-garewað.

42   Witodlice me hingrede. ∧ ge ne sealden me æten. Me þerste ∧ ge me drincan ne sealden.

43   Ic wæs cume. ∧ ge me in ne laðoden. Ic wæs nacod ∧ ge me ne scredden. ic wæs untrum ∧ on cwarterne ∧ ge ne comen to me.

44   Þanne andsweriað hym þa ∧ cweðeð. Drihten hwanne sæge we þe? hingriende. oððe þerstiende. oððe cuman. oððe untrum. oððe on cwarterne. ∧ we ne ðeneden þe.

45   Þanne andswereð se kyng heom. ∧ cweð. Soð ic gu segge swa lange swa ge ne dydon anen of þisen læsten. ne dyden ge hit me.

46   And þanne fareð hyo on ece ^note pine. ∧ þa riht-wise on ece lyf. CHAPTER XXVI.

1   Witodlice þa se hælend hafde þas spræce eall ge-endod þa cwæð he to hys leorning-cnihten.

2    ^noteWytod (sic) ge &thaet; æfter twam dagen beoð eastre. ∧ mannes bearn byð ge-seald &thaet; he sy on rode anhangon.

3   Ða wæren ge-samnede þa ealdres þa sacerda. ∧ hlafordes þas folkes to þare sacerdes ealdres botle. þe wæs genemned kayphas.

4   ∧ hyo hafdon mychel ge-mot. þæt hyo wolden þanne hælend mid facne be-swiken. ∧ of-slean.

5   Hyo cwæðen witodlice &thaet; hyt ne myhte beon on þam freols-daige. þy-læs þe mycel steriung wurðe on þam folke.

6   Ða se hælend wæs on bethanian on symones huse þas reofelen.

7   þa neahlahte him to sum wif. syo hafde box mid derewurðere sealfe. ∧ ageat upp-on hys heafod þær he sæt.

8   þa ge-seagen hys leorningcnihtes þæt ∧ wurðen ge-bolgen ∧ cwæðen. To hwan ys þis for-spilled

9   þis mihte beon ge-seald to mycele wurðe. ∧ þearfen ge-dæled.

10   Ða se hælend hit wiste þa cwæð he to heom. hwi synde ge grame þise wife. witodlice god werc hyo worhte on me.

11   Simle ge hæbbeð ^note þearfan mid eow. ac ge næbbeð ^note me symle.

12   hyo dyde þas sealfe on minne lichaman þæt ic wære ge-smyred to beberienne.

13   Soð ic segge eow. swa hwær swa þis godspel beoð geboded on eallen midden-earde beoð ge ræd (sic) on hire ge-mynd &thaet; hyo þis dyde.

14   þa ferde an of þam twelfen þe wæs ge-nemned Iudas se wiðersace to þare sacerdra ealdres.

15   ∧ cwæð to heom. hwæt wille ge me syllan. ∧ ic hine be-leawige eow. Ða be-heton hyo hym þrittyg scyllinge ^note.

16   And seððan he smeagde geornlice ^note &thaet; he hine wolde be-leawan.

17   Ða on þa forme gearcung-daige ge-nehlahton þa leorning-cnihtes to þam hælende. ∧ þus cwæðen. Hwær wilt þu &thaet; we garewian þe þine þ&edia;niunge to eastren.

18   Ða cwæð se hælend. Fareð on þas cestre to sumen men ∧ seggeð him. se lareow sægð. min time is ge-hende &thaet; ic mid þe werce mine eastre. mid minen leorning-cnihton.

19   ∧ þa leorning-cnihtes dyden swa swa se halend heom be-bead. ∧ hyo gegareweden ^note heom eastren-þegnunge.

20   on þam efne sat se hælend mid his twelf leorning-cnihten æt ge-reorde.

21   ∧ þa hyo æten þa cwæð he to heom. Witodlice ic segge eow. &thaet; an eower be-læweð ^note me.

22   Ða wurðen hye swiðe ge-unrotsede ∧ on-gan anra gehwylc cweðan. Drihten cweðst þu eom ic hit.

23   ∧ he andswerede ∧ þus cwæð. Se ðe be-depð on disce mid me his hand se me be-læweð.

24   Witodlice mannes sune ferð swa hyt awriten ys be hym. wa þam men þurh þane þe byð mannes sune be-læwed. Betere wære þam men &thaet; he næfre nære akenned.

25   Ða cwæð iudas þe hine be-læwde. Cwest þu lareow hwaðer ic hyt sy. Ða "h;. se hælend. þu hyt sægdest.

26   Witodlice þa hye ætun se hælend nam hlaf ∧ hine ge-bletsode ∧ bræc ∧ sealde hys leorning-cnihten ∧ cwæð. On-foð ∧ æteð. þis is min lichame.

27   Ænd he genam þanne calic þanciende ∧ sealde heom þus cweðende. Drinkað ealle of þisen.

28   þis is witodlice mines blodes calic niwre læge. &thaet; byoð for manegen agoten on synne forgyfenysse.

29   Witodlice ic segge eow &thaet; ic ne drinke heonen-forð of þisen eorðalice wine ær þam daige þe ic drinke &thaet; neowe mid eow on mines fæder rice.

30   Ða byo hafden heore lofsang ge-sungenne þa foren hyo upp-on oliuetes dune.

31   Ða sægde se hælend heom. ealle ge wurðeð ^note ge-untreowsede on me on þisse nyhte. Hyt is awriten. ðurh þas heordes slege beoð ^note se heord to-dræfeð (sic).

32   Witodlice æfter þam þe ic of deaðe arise ic cume to eow on galil&edia;&edia;.

33   Þa answerede petrus him. ∧ þus. "h;. Þeh þe hyo ealle untreowsien on þe. ic næfre ne untreowsige.

34   Ða cwæð se hælend. Soð ic segge þe. &thaet; on þisse nihte ær þam þe coc cræwe þreowe. þu wið-sæcst me.

35   Ða sægde petrus him. Witodlice þeh þe ic scule swelten mid þe. ne wið-sake ic þin. Gelice þam cwæðen ealle þa oðre leorning-cnihtes.

36   Ða com se hælend mid heom on þanne tun þe is genemned gethsemani ∧ saigde his leorning-cnihten. Sitteð her oððæt ic ga hider-geond ∧ me ge-bidde.

37   ∧ he genam petrum ∧ zebedeus twege sunes. ∧ ongan unrotsian ∧ beon unrot.

38   Ða s&adia;igde se hælend heom. unrot is min sawle oððe deað. Gebyddað ^note her. ∧ wakieð mid me.

39   ∧ þa he lithwan þanen agan. he afell on his ansiene. ∧ hine gebæd ∧ þus cwæð. Fader min gyf hyt beon mæg. ge-wite þes calic fram me. þeah-hwæðere na swa swa ic wille. ac swa swa þu wylt.

40   ∧ he com to hys leorning-cnihten ∧ funde hyo slæpende. ∧ he sægde petre swa. ne myhte ge nu wakien ane tyde mid me.

41   Wakieð ∧ gebiddað eow. &thaet; ge in ne gan on costnenge. Witodlice se gast ys ræd. ∧ &thaet; flæsc is untrum.

42   Eft oðre siðe he ferde. ∧ hine ge-bæd ∧ cwæð. Min fader gyf þes calic ne mage witen buton ic hine drinke. gewurðe þin wille.

43   ∧ he com eft ∧ gemette hyo slæpende. Soðlice heore eagen waren ge-heofegede.

44   ∧ he for-læt hyo æft. ∧ ferde ∧ hine ge-bæd þridde syðe cweðende &thaet; ylce ge-bed.

45   Ða com he to hys leorning-cnihten ∧ saigde heom. slæpeð eallunge ∧ resteð eow. nu geneohlacð syo tid. &thaet; mannes sune beoð geseald on synfulra handa.

46   Arisað uton faren. nu ge-nealaceð se ðe me be-læweð.

47   Ða he þas þing spræc. þa com iudas an of þam twelfen ∧ mycel folc mid him. mid sweordan ∧ mid sahlen asende fram þare sacerda ealdra ∧ þas folkes ealdren.

48   Se þe hine be-læwde sealde heom tacne ∧ cwæð. Swa hwinne (sic) swa ic kysse se hit ys. nymeð hine.

49   ∧ he neohlacte rædlice to þam hælende. ∧ "h;. Hal beo þu lareow. ∧ he kyste hine.

50   Ða cwæð se hælend to hym. Eala freond to hwam be-come þu. Ða geneahlacten hyo ∧ þanne hælend ge-namen.

51   Witodlice an þara þe mid þam hælende wæs. abred hys sweord. ∧ asloh of anes þas sacerda ealdres þeowa eare.

52   Þa cwæð se hælend to hym. Do þin sweord on his scæðe. Witodlice ealle þa þe sweord nymað. mid sweorde hyo forwurðeð.

53   Wenst þu þæt ic ne mihte byddan minne fæder &thaet; he sende me nu ma þanne twelf eorde ængle.

54   hu magen beon gefylde þa halgen gewrite. þe be me awritene synde. for-ðan þus hit byrað to beonne.

55   On þare tide se hælend cwæð to þam folke. Eal-swa to þeofe ge synde cumene. mid sweorden ænd mid sahlum me to nymene. Daighwamlice ic sæt mid eow. on þam temple ∧ lærde eow. ∧ ge me ne namæn.

56   Þæt eall is geworden þæt þare witegena halgane (sic) writ syen ge-fellede. Ða flugen ealle þa leorning-cnihtes ∧ for-leten hine.

57   ∧ hyo namen þanne hælend. ∧ lædden hine to caiphan þare sacerda ealdra þær. þa bokeres ∧ þa ealdres ge-samneda wæren.

58   Petrus hym fylgede ferrene. oð he com to þare sacerda ealdres botlen. ∧ he in-eode ∧ sæt mid þæm þeignen. þæt he geseage ^note þanne ænde.

59   Witodlice þare sacerde ealdres. ∧ eall þæt gemot sohten lease sage on-gean þanne hælend. þæt hyo hine to deaðe sealden.

60   ænd hyo ne myhten nane fyndon. þa þa manega mid leasen on-sægen ge-neahlahton. Ða æt-nexten comon twegan þare leogere ∧ cwæðen.

61   Þes saide ic mæg towerpan godes temple. ænd æfter þrem dagen hyt eft ge-tymbrigen.

62   Þa aras se ealdor þare sacerda ∧ cwæð. Ne andswerest þu nan þing ongen þa. þe þas þing þe an-seggeð.

63   Se hælend swigede. Þa. se ealdor þare sacerda cwæð. Ic hælsige þe þurh þanne lifiende god þæt þu segge us gyf þu ert crist godes sune.

64   Ða cwæð se hælend him to. þæt þu sagdest. Soð ic eow segge. æfter þisen ge ge-seoð mannes barn sittende on þa swiðren healfe godes magen-þrymnysse. ∧ cumendne on heofenes wolcnen.

65   Þa þare sacerda ealdres slat hys agen reaf ∧ cwæð. Ðys is bysmere-spaeche. To hwi wilnige we anigre oðre sage. nu ge ge-hyrdon of hym gyltlice spæce.

66   hwæt ys eow nu ge-þuht. Hyo andweredon ealle ∧ cwæðen. he ys deaðes scyldig.

67   Ða spætton hyo on hys ansiene. ∧ beoton hine mid here festum. Sume hine slogan on hys ansiene mid hera brada (sic) handen.

68   ∧ cwæðen. Sege us crist hwæt ys se þe þe smat.

69   Petrus soðlice sæt uten on þam chæfertune. Ða com to hym an þara þeowa. ∧ cwæð. ∧ þu wære mid þam galileiscan hælende.

70   ∧ he wyð-soc be-foran eallen. ∧ cwæð. Nat ich hwæt þu sægst.

71   Ða he ut-eode of þare dure. þa geseah hine oðre wealne ∧ sægde þam þe þær wæren. ∧ þes wæs mid þam nazareiscan hælende.

72   ∧ he wið-soc eft mid aðe. þæt he his nan þing ne cuþe.

73   Ða æfter litlen fyrste. ge-nehlahten þa þe þær stodan. ∧ cwæðen to petre. Soðlice þu ert of hym. ∧ þin sprace þe ge-swuteleð.

74   Ða æt-soc he ∧ þæt sweriende þæt he næfre þanne man ne cuðe. ∧ rædlice þa creow se cocc.

75   Ða munede petrus þas hælendes word þe he cwæð ær þam þe se c&odia;cc creowe þreowa ðu me wið-secst. ∧ he eode ut ænd weop byterlice. CHAPTER XXVII.

1   Witodlice þa hyt morgen wæs. þa worhten ealle þare sacerda ealdres ge-mot. ∧ þas folkes ealdres on-gean þanne hælend þæt hyo hine to deaðe be-læwdon.

2   ∧ hyo lædden hyne ge-bundenne ∧ sealden hyne þam pontiscan pilaten þam demen.

3   Ða ge-seah iudas þe hyne be-leawde. þæt he for-demed wæs. þa ongan he reowsian ^note. ∧ brohte þa þrittig scyllinga. to þare sacerde ealdren. ∧ cwæð.

4   Ic synogede þa ic sealde þæt rihtwise blod. Ða cwæðen hyo. Hwæt cwæðst þu þæt to us;

5   ∧ he awarp þa scyllingas in-on þæt tempel. ∧ ferde. ∧ mid grine hine selfne &adia;heng.

6   Ða soðlice þare sacerde ealdras on-fengen þas seolfres ∧ cwæðen. Nis hyt na alyfed þæt we asenden hyt on ure maðmcheste ^note. for-þam þe hyt ys blodes wurð.

7   Hyo worhten þa ge-mot. ∧ smægdon. hu hyo scolden þas hælendes wurð ^note ateon. þa ge-bohten hyo ænne aker mid þam feo agyl-wyrhton ^note on to bebyrigenne ealðeodisce men.

8   for-þam ys se aker ge-haten acheldemach. þæt ys on ure þeode blodes aker. ∧ swa he ys ge-haten oðð þisne dayg.

9   Ða wæs ge-felld þæt gecweðen ys. þurh ieremiam þanne witege þus cweðende. Ænd hyo on-fengen þrittig scyllinga þas ge-bohten wurð. þane þe wæs ær ge-wurðed fram israele bearnen.

10   ∧ hyo sealdon þæt on ageltiwyrhton (sic) aker swa swa drihten me gesette.

11   Þa stod se hælend beforan þam demen. ∧ se deme hyne axode þus cwæðende. Ert þu iudea kyning; Ða cwæð se hælend. þæt þu sægst.

12   ∧ mid þy þe hyne wreidon þare sacerda ealdres. ∧ þa hlafordes. nan þing he ne andswerede.

13   Ða cwæð pilatus to hym. ne ge-herst þu hu fela sagen hyo on-gean þe seggað.

14   ∧ he ne andswerede mid nanen worde. swa þæt se deme wunðrede swyðelice.

15   Hyo hæfdon heom to ge-wunen to hyre simbel-dayge. þæt se deme scolde forgyfen þam folce ænne for-worhtne mann swylcne hyo hæbben wolden.

16   Hyo hafden þa soðlice ænne stra[n]gne þeof-man gehæftne þe wæs ge-haten barrabas.

17   Ða þæt folc ge-samnod wæs. þa cwæð pilatus. Hwaðer wille ge þæt ich eow agyfe þe barraban þe þanne hælend; þe ys crist ge-haten.

18   He wyste soðlice þæt hyo hyne for anden hym sealden.

19   He sæt þa pilatus on hys dom-settle. Ða sente hys wif to hym ∧ cwæð. Ne beo þe nan þing ge-mæne on-gean þisen rithwisen. Soðlice fela ic hæbbe ge-þoled to-dayg þurh ge-sihðe; for hym.

20   Ða lærde þa sacerde ealdres ∧ þa hlafordes þæt folc þæt hyo bædon barraban. ∧ þanne hælend for-dydon.

21   Ða andswerede se deme ∧ saigde heom. Hwæðer wille ge þæt ic for-geofe eow of þisan twam. Ða cwæðen hyo. Barraban.

22   Ða "h; pilatus to heom. Witodlice hwæt do ich be þam hælende þe is crist ge-nemned ^note. Ða cwæðen hyo ealle. syo he on rode ahangen.

23   Þa cwæð se dema to heom. Witodlice hwæt yfeles dyde þes; Hyo þa swiðere clypedon; þus cweðende. syo he ahangen.

24   Ða ge-seah pilatus þæt hyt naht ne fremede ac ge-wurðe mare ge-hlud. þa ge-nam he water ∧ weosc hys hande be-foran þam folke. ∧ cwæð. Un-scyldig ich eom fram þisen rihtwisan blode. ge ge-seoð.

25   Ða andswerede eall þæt folc ænd cwæð. Syo his blod ofer us. ∧ ofer ure bearn.

26   Ða for-geaf he heom barrabann. Ænd þanne hælend he l&edia;tt swingen. ∧ sealde heom to &adia;honne.

27   Ða under-fengen þas deman cæmpen þanne hælend on þam domerne. ∧ ge-gaderede ealne þanne þread to heom

28   ∧ un-scyrden hine hys agene reafe. ∧ scrydden hine mid selekene reade sicchele (sic).

29   ∧ wunden kynehelm of þornen. ∧ asetten ofer hys heafod. ∧ reod on hys swiðran. ∧ beigdon heore cneow beforan hym. and bysmeredon hine þus cweðende.

30   Hall weosse þu iudea kyning. ∧ spætton on hine. ænd namen reod ænd beoton hys heafod.

31   ænd æfter þan þe hy hine þus bysemeredon. hyo unscridden hine þam sicchele. ∧ scyrden hine mid hys agene reafe. ænd lædden hyne to ahonne.

32   Soðlice þa hyo ut-ferden. þa gemetton hyo ænne cyrenyssce man cumende heom to-genes þas namen wæs symon. Ðane hyo nædden þæt he bære hys rode.

33   Ða comen hyo on þa stowe. þe ys ge-nemned golgotha &thaet; is heafed-pannan stowe;

34   ∧ hyo sealden hym win drincen wið gallen gemenged. ∧ þa he hys on-byrede þa nolde he hit drinken.

35   Soðlice æfter þam þe hyo hine on rode on-hengen. hyo to-dældon hys reaf. ∧ wurpon hlot þær-ofer. &thaet; wære ge-fylled &thaet; ge-cweðen wæs þurh þonne witegen ∧ þus cwæð. hyo to-dælden heom mine reaf. ∧ ofer mine reaf hyo wurpen hlot.

36   ∧ hyo beheolden hine sittende.

37   ∧ hyo asetten ofer hys heafod hys gylt þus awritenne. Ðys is se hælend iudea kyng.

38   Ða wæren ahangen mid hym twegen scaðan. &adia;n on þa swiðren healfe. ∧ oðer on þam winstran.

39   Witodlice þa weiferende hyne bysmereden. ∧ cwæhton heore heafod.

40   ∧ cwæðen. Wa þæt þes to-werpð godes temple ∧ on þridden daige hyt eft ge-tymbred. ge-hæl nu þe sylfne. gyf þu syo godes sune ga niðer of þare rode.

41   Eac þare sacerde ealdres. hyme (sic) bysmeredon mid þam bokeran ∧ mid þam ealdran. ∧ cwæðen.

42   Oðre he ge-helde. ∧ hyne sylfne ge-hælen ne mæg. Gyf he israele kyng sy. ga nu niðer of þare rode. ∧ we ge-lefeð hym.

43   He ge-lyfd on god. alyse he hyne n&udia; gyf he wille. Witodlice he saigde godes sunu ich em ^note.

44   Gelice þa scaðan þe mid hym ahengene wæren hine hospodon.

45   Witodlice fram þare sixten tyde wæren ge-worðon þeostre ofer ealle eorðen. oððe nygeðon tyde.

46   ∧ embe þa nygeþen tid. clypede se hælend mycelre stefne. ∧ þus cwæð. Hely. hely. lama zabathani. &thaet; is on englisc. min god min god to hwi for-lete þu me.

47   Soðlice sume þe þær stoden ∧ þis ge-herden cwæðen. Nu he clypað heliam.

48   Ða rædlice arn an heora. ∧ genam ænne spongen. ∧ fylde hyo mid echede. ∧ &adia;-sette an reod þær-on. ∧ sealde hym drinken.

49   Witodlice þa oðre cwæðen læt uten ge-seon hwæðer helias cume ∧ wylle hyne alysan.

50   Ða clypede se hælend æft mychelere stefne. ∧ asende his gast.

51   Ænd þær-rihte þas temples wah-riht warð to-stliton (sic) on twegen dæles. fram ufewearden oððe niþewearden. ∧ syo eorðe befode. ∧ stanes to-burston;

52   ∧ byrigenne wurden ge-openede. ∧ manega halga lichamen þe ær slepen arisan.

53   ∧ þa hyo ut-eoden of þam byrigenne; æfter hys ariste; hyo comen on þa halgen cheastre. ∧ ætteowoden hyo manegen.

54   Witodlice þas hundredes ealdor. ∧ þa þe mid hym wæron healdende þanne hælend. þa hyo ge-seagen þare eorðe-befienge. ∧ þa þing þe þær ge-wurðen. hyo ondrædden heom þærle. ∧ cwæðon. Soð godes sune wæs þes.

55   Witodlice þær wæren manega wif feorran. þa þe fylgdon þam hælende. fram galilea. hym þegnende.

56   Be-tweox þam wæs syo magdalenisca Marie. ∧ Maria Iacobes ∧ iosepes moder ∧ zebedeis sune moder.

57   Soðlice þa hyt æfen wæs com sum weli man of arimathia þas name wæs ioseph. se sylfe wæs þas hælendes leorning-cniht.

58   he geneahlacte to pilate. ∧ bæd þas hælendes lichamen. Ða het pilatus agyfen hym þanne lichamen.

59   ∧ Ioseph genam þanne lichaman. ∧ be-wand hine mid clænre scetan.

60   ∧ legde hine on hys nywe berienne. þe he &adia;heow of stane. ∧ he to-awelte mycele stan to hlyde þare byrigenne. ∧ ferde syððan.

61   Ðær wæs soðlice syo magdalenissce Marie ∧ syo oðer Marie sittende æt þam byrigenne.

62   Witodlice oðeran daige þe wæs gearcung-dæg. comen to-gædere þare sacerda ealdras ∧ þa sunder-halgen to pilate.

63   ∧ cwæðen. Hlaford we ge-munen þæt se swica sæigde þa he on lyfe wæs. þæt æfter þreom dagen ic arise.

64   hat nu healden þa byrigenne. oðð þanne þridden day. þy-læs hys leorning-cnihtes cumen ∧ for-stylen hyne. ∧ seggen þam folke þæt he arise of deaðe. Ðanne beoð þæt æfter ge-dwel wyrse þanne þæt ærre.

65   Ða cwæð pilatus. Ge hæbbeð heord-radene fared ∧ healded swa swa ge witen.

66   Soðlice hyo ferdon. ∧ ymb-tremedon þa byrigenne. ∧ inseggledon þanne stann mid þam wearden. CHAPTER XXVIII.

1   Soðlice ^note þam reste ^note -daiges efene. se þe on-lihte on þam forme reste-dayge com syo magdalenissca Marie ∧ syo oðer Marie þæt hyo wolden ge-syen þa byrigenne.

2   ∧ þær warð ge-worðen mychel eorð-befiunge. Witodlice drihtenes ængel &adia;stah of heofene. ∧ geneahlacte. ænd awelte þanne stan. ∧ sæt þær on-uppon.

3   hys ansiene wæs swylce leyt. ∧ hys reaf swa hwit swa snaw.

4   Witodlice þa weardes wæren afyrhte. ∧ wæron ge-worðene swylce hyo deade wæren.

5   Ða andswerede se ængel ∧ sayde þam wifon. Ne on-dræde ge eow. Ic wat witodlice þæt ge secheð þanne hælend. þane þe on roden ahangen wæs.

6   Nis he her. He aras ge-wislice swa swa he sæigde. Cumeð ∧ geseoð. þa stowe þe se hælend wæs on aleigd.

7   ∧ Fareð rædlice ∧ cumeð ∧ seggeð hys leorning-cnihten þæt he aras. ∧ soðlice he cymð beforan eow on galileam. þær ge hine geseoð. nu ich segge eow.

8   Þa ferden hyo rædlice fram þare byrigenne mid eige ∧ mid mychele ge-fean. ∧ urnen ænd kydden hyt hys leorning-cnihten.

9   ∧ efne þa com se hælend ongean hyo. ∧ cwæð. hale wese ge. Hyo ge-neohlahten ∧ ge-namen hys f&edia;t. ∧ to him ge-eadmededon.

10   Ða cwæð se hælend to heom. Ne on-dræde ge eow. fareð ∧ kyðeð mine ge-broðre þæt hyo faran on galilea. þær hyo ge-seoð me.

11   Ða hyo ferdon þa comen sume þa weardes on þa ceastre. ∧ kyddan þare sacerda ealdren. ealle þa þing þe þær ge-worðene wæren.

12   Þa ge-samnode þa ealdres hyo. ∧ worhten gemot. ∧ sealden þam þeignen. mychel feoh. ∧ cwæðen.

13   Seggeð þæt hys leorning-cnihtes coman nyhtas ∧ for-stælen hyne þa we slepen.

14   Ænd gyf se dema þis ge-axoð. we læreð hyne. ∧ ge-doð eow sorhlease.

15   Ða on-fengen hyo þas feos. ∧ dyden eal-swa hyo ge-lærde wæren. ∧ þis word wæs gewid-mærsod mid iudeam oðð þisne andwearden dayg.

16   Þa ferden þa endlefan leorning-cnihtes on þanne munt þær se hælend heom dihte.

17   ∧ hine þær ge-seagen. ∧ hyo to hym ge-eadmedoden ^note. Witodlice sume hyo tweonoden.

18   Ða ge-neohlacte se hælend ænd spræc to heom þas þing ∧ þus cwæð. Me ys ge-seald ælch anweald on heofena ∧ on eorðan.

19   fareð witodlice ∧ læreð ^note ealle þeode. ∧ fullieð hyo. on naman fæder ∧ sune ∧ þas halgen gastes.

20   ∧ læreð þæt hyo healden ealle þa þing. þe ich eow be-bead. ∧ ich beo mid eow ealle dages oððe worulde ændenge. Amen.

Next section